Koniec atrakcji – nutrie do eksterminacji? Co Rybnik zrobi z nowymi przepisami dot. gatunków obcych?

„Maskotki Rybnika”, jak zwykliśmy nazywać w mieście nutrie, mają swoich zwolenników i przeciwników. Są wśród nas ci, którzy chętnie je fotografują i dokarmiają i ci, którzy najchętniej omijaliby te zwierzęta z daleka. Nie wiadomo dokładnie, jak pojawiły przy Nacynie, ale zwierzęta rozmnażają się w bardzo szybkim tempie. Były zauważone w dzielnicy Paruszowiec-Piaski, przy Zalewie Rybnickim, a nawet w Chwałowicach. Na łamach naszego portalu publikowaliśmy nie raz zdjęcia nutrii, chwalił się nimi też w mediach społecznościowych rybnicki magistrat.

W niedalekiej przyszłości, sprawą nutrii trzeba się będzie jednak radykalnie zająć – na kanwie europejskiego prawa w Polsce obowiązywać zacznie rozporządzenie, które nakaże nutrie odizolować lub wyeliminować.

Nutrie to inwazyjny gatunek obcy w UE

Zgodnie z unijnym prawem, od 2016 roku nutrie uważane są za tzw. inwazyjny gatunek obcy (IGO) stwarzający zagrożenie dla Unii, który (w myśl rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r.) nie powinien znajdować się „na wolności” – w środowisku, w którym obecnie się w Rybniku znajduje.

„Inwazyjny gatunek obcy” oznacza gatunek, którego „wprowadzenie (przemieszczenie przez człowieka poza jego naturalny zasięg) lub rozprzestrzenianie się zagraża – jak stwierdzono – bioróżnorodności i powiązanym usługom ekosystemowym lub oddziałuje na nie w niepożądany sposób” – mówi jeden z pierwszych zapisów w rozporządzeniu, które określa konieczność przeprowadzenia skoordynowanych działań wobec inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii.

Można powiedzieć, że inwazyjne gatunki obce stwarzające zagrożenie dla Unii to te spośród inwazyjnych gatunków obcych, które objęto dodatkowymi zakazami. Oprócz tego wykazu jest jeszcze jeden – wykaz IGO stwarzających zagrożenie dla Polski, uwzględniający gatunki niebędące w wykazie unijnym, dla których wskazano potrzebę skoordynowanych działań na szczeblu krajowym. Wykazy tych gatunków, które są objęte zakazami m.in. w przetrzymywaniu, hodowli, wprowadzaniu do obrotu, wykorzystywaniu czy wymiany, znajdziemy na stronach Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.

Ponadto w dokumencie wykonawczym (w rozporządzeniu Komisji (UE) 2016/1141 z dnia 13 lipca 2016 r. zaktualizowanym w tym roku) IGO podzielon ze względu na priorytetowość działań zaradczych na dwie grupy:

- gatunki podlegające szybkiej eliminacji (na wczesnym etapie inwazji, nieposiadające wielu stanowisk na obszarze kraju);

- gatunki rozprzestrzenione na szeroką skalę (licznie występujące na obszarze kraju).

Największy priorytet w kontekście działań zaradczych (np. odłowu ze środowiska) mają inwazyjne gatunki obce na wczesnym etapie inwazji, co wynika z możliwości zapobiegnięcia szerszemu ich rozprzestrzenieniu się. 

Pozostaną dwa rozwiązania: izolacja lub eliminacja

Zgodnie z europejskimi dokumentami nutrie to gatunek, który znajduje się na „wczesnym etapie inwazji”, w związku z czym podlegać powinien on szybkiej eliminacji. W stosunku do tej grupy nie stosuje się środka zaradczego, jakim jest „kontrola”, ponieważ możliwe jest zastosowanie pozostałych dwóch środków określonych w rozporządzeniu: „izolacji” lub „eliminacji”.

„Izolacja”, zgodnie z definicją, oznaczać będzie działanie, którego celem jest stworzenie barier minimalizujących ryzyko rozproszenia się i rozprzestrzenienia populacji inwazyjnych gatunków obcych poza opanowany zasięg (innymi słowy – będzie stworzeniem „azylu”), zaś „eliminacja” oznaczać będzie pełne i trwałe usunięcie populacji inwazyjnego gatunku obcego środkami letalnymi lub nieletalnymi ze środowiska.

Jak zapisuje ustawodawca: populacje IGO podlegające szybkiej eliminacji będą usuwane w całości.

Dlaczego „gatunek obcy”?

Zajmijmy się jednak sprawą, zaczynając od sedna – od definicji. Dlaczego nutrie są gatunkiem obcym?

Nazwa ta, wpisana w europejskie prawo, oznacza, że jest to gatunek świadomie lub przypadkowo zawleczony przez człowieka poza zasięg, w którym naturalnie występuje lub występował w przeszłości – wyjaśnia pojęcie Rafał Maciaszek - Łowca Obcych, z którym rozmawiamy o IGO w prawie polskim.

Rafał Maciaszek zwraca uwagę także na fakt, że jeśli mówimy o gatunkach obcych, to oznacza to, że człowiek „maczał w tym palce”. Nutrie są w obecnym środowisku „obce”, bo to ingerencja człowieka sprawiła, że kilka lat temu znalazły się one w Rybniku nad Nacyną, a co więcej – to m.in. ingerencja człowieka przyczynia się teraz do rozrostu tej populacji i rozprzestrzeniania się gatunku w mieście.

Co dalej? Niektóre z tych stworzeń nie przeżyją w naszym klimacie, a inne utworzą stabilne populacje, niekiedy wypierając z zajmowanych miejsc gatunki dla nich rodzime, stając się inwazyjnymi, czyli mającymi negatywny (jak potwierdzono badaniami) wpływ na środowisko przyrodnicze i gospodarkę – tłumaczy nasz rozmówca.