Te dzielnice Rybnika są zdegradowane i wymagają rewitalizacji. Radni zaskoczeni. Wy też będziecie?

Te dzielnice mało uczestniczą w życiu publicznym

Jak mamy rozumieć powyższy śródtytuł? Konsorcjum przeanalizowało:

1) liczbę złożonych kart do głosowania w Budżecie Obywatelskim w 2021 r. na 100 mieszkańców, na podstawie danych otrzymanych z Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Miasta Rybnika (BO),

2) liczbę osób głosujących w wyborach samorządowych w 2018 r. na 100 mieszkańców na podstawie danych z Państwowej Komisji Wyborczej.

Wskaźnik liczby złożonych kart do głosowania w Budżecie Obywatelskim na 100 mieszkańców najniższą wartość osiąga w Gotartowicach (19,52 kart/100 mieszkańców). Drugi najniższy wynik odnotowano w jednostce Maroko-Nowiny (19,83 kart/100 mieszkańców). W dolnym kwartylu znalazły się także: Rybnik-Północ, Śródmieście, Meksyk, Smolna i Zebrzydowice. Pozostałe jednostki posiadały wartości powyżej 22,4 kart/100 mieszkańców.

Wskaźnik liczby osób, które oddały głos w wyborach samorządowych w 2018 r., w przeliczeniu na 100 mieszkańców danej jednostki był najniższy w Boguszowicach Osiedlu (34,78 os./100 mieszkańców). Drugi najniższy wynik odnotowano w Niewiadomiu (44,33 os./100 mieszkańców). W dolnym kwartylu znalazły się także: Stodoły, Niedobczyce, Chwałowice, Paruszowiec-Piaski i Kłokocin.

Sferę środowiskową sprawdzała satelita

Zjawiska związane ze środowiskiem w mieście Rybnik przeanalizowano za pomocą syntetycznego wskaźnika środowiskowego, obliczonego na podstawie trzech wskaźników cząstkowych:

1) powierzchni terenów utwardzonych na 1 ha danej jednostki (TU) – na podstawie map pokrycia terenu udostępnianych przez POLSA - Polską Agencję Kosmiczną,

2) powierzchni kompleksów zieleni wysokiej na 1 ha danej jednostki (KZW) – na podstawie map pokrycia terenu udostępnianych przez POLSA - Polską Agencję Kosmiczną,

3) udziału kotłów na paliwo stałe we wszystkich zadeklarowanych źródłach ciepła (KPS) – na podstawie danych z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków.

Jak się dowiadujemy, wskaźnik powierzchni terenów utwardzonych na 1 ha danej jednostki służy zobrazowaniu stopnia przekształcenia środowiska naturalnego w jednostce, nawierzchnie przepuszczalne pełnią bowiem istotne funkcje ekosystemowe regulujące mikroklimat w danej jednostce.

Wskaźnik opracowano na podstawie klasyfikacji pokrycia terenu udostępnianej przez Polską Agencję Kosmiczną ze scen satelitarnych Sentinel-2 z 2020 r. Dane te sporządzane są w rozdzielczości 10mx10m. Jako tereny nieprzepuszczalne określono kategorię obszarów antropogenicznych. Wskaźnik powierzchni obszarów nieprzepuszczalnych w przeliczeniu na 1 ha w całej gminie ma średnią wartość 0,16 ha/ 1 ha powierzchni. Na tym tle wyróżnia się Śródmieście (0,59 ha/1 ha jednostki) – ze względu na dużą ilość terenów utwardzonych w stosunku do niewielkiej powierzchni jednostki. Najmniejszą powierzchnię terenów utwardzonych w przeliczeniu na 1 ha jednostki odnotowano w jednostce Ochojec (0,02 ha/1 ha jednostki).

Wskaźnik powierzchni kompleksów zieleni wysokiej na 1 ha danej jednostki obliczono na podstawie skupisk zieleni wysokiej (określonych jako lasy iglaste i lasy liściaste). Występowanie takich skupisk ma istotne znaczenie środowiskowe – pomaga ograniczać zanieczyszczenie powietrza, przyczynia się do ograniczania na terenach miejskich zjawiska tzw. wyspy ciepła.

Wskaźnik opracowano, podobnie jak w przypadku nawierzchni utwardzonych, na podstawie klasyfikacji pokrycia terenu udostępnianej przez Polską Agencję Kosmiczną ze scen satelitarnych Sentinel-2 z 2020 r. Wskaźnik powierzchni kompleksów zieleni wysokiej w przeliczeniu na 1 ha w całej gminie ma średnią wartość 0,36 ha/1 ha jednostki, najmniej terenów sklasyfikowanych jako kompleksy zieleni wysokiej znajduje się w jednostce Smolna (0,13 ha/1 ha jednostki), natomiast najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w jednostce Ochojec (0,78 ha/1 ha jednostki).

Wskaźnik procentowy udziału kotłów na paliwo stałe we wszystkich zadeklarowanych źródłach ciepła służy określeniu skali problemu emisji. Wskaźnik opracowano na podstawie deklaracji składanych przez właścicieli i zarządców nieruchomości do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB). Źródłem największej skali emisji tlenku węgla, lotnych związków organicznych, pyłów i tlenków azotu do atmosfery są kotły na paliwo stałe. Baza CEEB jest w trakcie budowy i nie wpłynęły jeszcze wszystkie deklaracje, a więc nie przeliczano wskaźnika na liczbę mieszkańców.

Na następnej stronie: dostęp do kultury, obszary zdegradowane.

Mieszkańcy Niedobczyc nie mają dostępu do kultury?

Następnie zagadnienie dotyczy sfery funkcjonalno-przestrzennej. Przeanalizowano ją za pomocą syntetycznego wskaźnika obliczonego na podstawie trzech wskaźników cząstkowych:

1) liczby osób bez bezpośredniego dostępu do obiektów kultury (DOB),

2) liczby osób bez bezpośredniego dostępu do przedszkoli (DP),

3) liczby osób bez bezpośredniego dostępu do parków miejskich (DPM).

Jako „brak bezpośredniego dostępu” przyjęto fakt zamieszkiwania w takiej odległości (w linii prostej) od danego obiektu, że dotarcie do niego należy uznać za uciążliwe. Z naturalnych względów w przypadku przedszkoli odległość tę przyjęto na trzykrotnie niższym poziomie niż w przypadku dwóch pozostałych typów obiektów – wskazują badacze.

W przypadku tych wskaźników analizowano liczby bezwzględne, a nie procent mieszkańców doświadczonych danym problemem.

Dodatkowo należy odnotować, że w analizach dostępności, w których konieczne było skojarzenie liczby mieszkańców z punktami adresowymi wykorzystano jedyne dostępne w tym zakresie dane z jesieni 2022 r. – w niewielkim zakresie różnią się one od danych demograficznych z grudnia 2021 r. wykorzystywanych do obliczania wartości pozostałych wskaźników (co do zasady opartych o dane z grudnia 2021 r.).

Liczbę osób bez bezpośredniego dostępu do obiektów kultury obliczono, biorąc pod uwagę możliwość pieszego dojścia do najbliższego obiektu kultury (obejmującego domy kultury, biblioteki, teatry, kina i muzea) w czasie 15 minut – czyli 1250 m.

W ten sposób wskazano liczbę osób zamieszkałych poza izochroną dojścia, a więc pozbawionych możliwości codziennego korzystania z obiektów kultury, jednakże do obliczeń wskaźnika nie brano pod uwagę bibliotek szkolnych. Należy również zauważyć, że mieszkańcy całej gminy mają możliwość okazjonalnego dojazdu do obiektów kultury, takich jak muzea czy teatry, natomiast nie jest to element brany pod uwagę, ponieważ omawiany tu wskaźnik określa codzienną dostępność lokalnej kultury – dowiadujemy się.

Liczbę osób bez bezpośredniego dostępu do przedszkoli obliczono, biorąc pod uwagę możliwość pieszego dojścia do najbliższego przedszkola w czasie 5 minut – czyli nie więcej niż 417 m. W ten sposób wskazano liczbę osób niemających komfortowego dostępu do przedszkola.

Tyle metodologii, a jak wyglądają wyniki? Najwięcej osób niemających bezpośredniego dostępu do przedszkoli znajduje się jednostce Niedobczyce (ponad 8200 osób) i jest to wynik wyróżniający się znacząco na tle miasta. Drugi wynik odnotowano w jednostce Boguszowice Stare (ponad 4600 osób), kolejne jednostki z najwyższymi wynikami to: Kamień (ponad 3700 osób), Rybnik-Północ (ponad 3600 osób), Ligota-Ligocka Kuźnia (ponad 3300 osób), Zamysłów i Orzepowice (w obu jednostkach ponad 3100 osób).

Jeżeli chodzi o dostęp do obiektów kultury, problemy mają mieszkańcy Niedobczyc. To o tyle zastanawiające, ponieważ działa tam prężnie dom kultury.

Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych

Poszczególne zjawiska społeczne przeanalizowano w każdej z 27 jednostek. Następnie dla każdego zjawiska z osobna uszeregowano jednostki według nasilenia występowania negatywnego zjawiska przestrzennego i określono jednostki, dla których nasilenie zjawiska jest:

- największe w gminie (oznaczone w tabeli jako „max”)

- w górnym kwartylu (oznaczone w tabeli jako „górny kwartyl”), obejmującym 7 jednostek, łącznie z najwyższym wynikiem,

- powyżej średniej dla całej gminy (oznaczone w tabeli jako „+”).

Najwyższą koncentrację negatywnych zjawisk społecznych o znacznym nasileniu odnotowano w Boguszowicach Osiedlu (8), Paruszowcu-Piaskach (6), Niewiadomiu (5), Niedobczycach (5), Maroko-Nowinach (4) i w Śródmieściu (4). W jednostce Rybnik-Północ wystąpiły 3 negatywne kluczowe zjawiska społeczne o znacznym nasileniu. Wartości te są podstawą spełnienia pierwszego warunku wyznaczenia obszaru zdegradowanego.

Wskaźnik udziału pustostanów w ogólnej liczbie lokali użytkowych (w zasobie ZGM) na 100 mieszkańców danej jednostki obliczono na podstawie stosunku liczby pustostanów do ogólnej liczby gminnych lokali użytkowych w danej jednostce. Gminne lokale użytkowe znajdują się w 14 jednostkach, natomiast pustostany znajdują się w 8 jednostkach: Śródmieściu, Maroko-Nowinach, Paruszowcu-Piaskach, Stodołach, Ochojcu, Boguszowicach Osiedlu, Chwałowicach i Kłokocinie. Najniższe wartości wskaźnika w jednostkach Stodoły i Ochojec wynikają z niskiego zasobu gminnych lokali użytkowych w tych jednostkach.

Te obszary w Rybniku są zdegradowane

Obszar zdegradowany na terenie miasta Rybnik wyznaczono na podstawie zapisów ustawy o rewitalizacji w jednostkach, dla których spełniono łącznie dwa warunki:

1) określono obszar koncentracji negatywnych zjawisk społecznych

2) określono występowanie co najmniej jednego z negatywnych zjawisk w sferach: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej.

Obszar koncentracji negatywnych zjawisk społecznych obejmuje 7 jednostek: Boguszowice Osiedle, Maroko Nowiny, Niedobczyce, Niewiadom, Paruszowiec-Piaski, Rybnik-Północ i Śródmieście.

W sferach pozaspołecznych występowanie co najmniej jednego negatywnego zjawiska stwierdzono w 6 jednostkach: Boguszowice Osiedle, Niedobczyce, Niewiadom, Paruszowiec-Piaski, Rybnik-Północ i Śródmieście. Tym samym jednostki te kwalifikują się jako obszar zdegradowany.

Obszar zdegradowany stanowią więc jednostki: Boguszowice Osiedle (1), Niedobczyce (13), Niewiadom (14), Paruszowiec-Piaski (17), Rybnik-Północ (21), Śródmieście (24).

Łącznie obszar zdegradowany zajmuje powierzchnię 2867,89 ha, co stanowi 19,34% powierzchni gminy i zamieszkuje go 42794 osób, co stanowi 34,17% ludności gminy.

Projekty miejskie podzieliły obszary na mniejsze podjednostki.

Każda jednostka została podzielona na od 2 do 3 podjednostek. Dodatkowo w podobszarze Niewiadom wydzielono teren, który zgodnie z Uchwałą Nr 1030/LVIII/2022 Rady Miasta Rybnika z dnia 15 grudnia 2022 r. ma zostać wyłączony z terytorium miasta, a więc nie powinien znaleźć się w zasięgu obszaru 104 rewitalizacji. Oznaczono go „Niewiadom VIII w”. Na podobnej zasadzie zadecydowano o wyłączeniu z jednostek dużych kompleksów leśnych (niezamieszkałych lub o znikomej liczbie mieszkańców) uznając, że nie powinny one znaleźć się na obszarze rewitalizacji i co do zasady nie będą na ich terenie realizowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Tak wyróżnione tereny leśne oznaczono nazwą jednostki oraz cyfrą rzymską z dopiskiem „z” – dowiadujemy się.

Po przeanalizowaniu danych, ponadprzeciętną intensywność negatywnego zjawiska w sferze społecznej odnotowano w 10 podjednostkach. Tym samym te podjednostki zostały zaklasyfikowane do obszaru rewitalizacji miasta Rybnik, który obejmuje:

1) Rybnik-Północ I

2) Rybnik-Północ II

3) Paruszowiec-Piaski IV

4) Paruszowiec-Piaski V

5) Niewiadom VI

6) Niewiadom VIII

7) Niedobczyce IX

8) Boguszowice Osiedle XIII

9) Śródmieście XV

10) Śródmieście XVI

Łącznie obszar rewitalizacji obejmuje powierzchnię 1237,01 ha, co stanowi 8,34% powierzchni gminy i zamieszkuje go 33569 osób, co stanowi 26,80% ludności gminy. Wartości te nie przekraczają ustawowych limitów 20% powierzchni gminy ani 30% ludności gminy.

Na następnej stronie: dyskusja radnych