Rybnik: maturzyści rezygnują z chemii. Zadania były na poziomie akademickim. CKE się tłumaczy

Matura 2023 będzie trudniejsza, a podejdą do niej pierwsi absolwenci czteroletniego liceum. O trudniejszej maturze mówił wprost minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, potwierdzał dyrektor CKE Marcin Smolik. Nie tylko ogrom materiału, który należy opanować, a także zasady oceniania arkuszy maturalnych niepokoją nauczycieli. Dotarły do nas głosy młodzieży po "nienormalnym" egzaminie próbnym z chemii. Postanowiliśmy zgłębić temat w rybnickim I LO im. Powstańców Śląskich.

Próbna matura z chemii odbyła się 21 grudnia 2022. Na rozwiązanie wszystkich zadań uczniowie mieli 180 minut – tyle bowiem trwa matura z chemii. Dotyczy to zarówno matury próbnej, jak i tej właściwej, do której przystąpią w maju. Za prawidłowe rozwiązanie wszystkich zadań, maturzysta może zdobyć 60 punktów.

Egzamin z chemii? Zadania gorsze niż na olimpiadzie

Dużo zadań, bardzo długie i niezrozumiale sformułowane polecenia, czy budzący obawy zakres materiału, jaki pojawia się w zadaniach, to najbardziej dyskutowane wątki po egzaminach próbnych.

Wyszłam po półtorej godziny. Wymagania tego arkusza zniweczyły moją naukę przez cztery lata w tym liceum. Wynik próbnej matury (10%) zniechęcił mnie do podchodzenia do matury z tego przedmiotu. Nie widzę po prostu szansy na dostanie się z takim wynikiem na studia, o których myślałam. Jestem załamana — mówi Magdalena, która swoją przyszłość wiąże z biotechnologią.

- Były takie działy jak np. budowa atomu. Temat niby łatwy, który potrafię dobrze. Jednak polecenia i zadania były gorsze niż na olimpiadzie, wyliczenia były bardzo obszerne. Mieliśmy do wykonania 44 zadania, a czas na to tylko trzy godziny. Mam wrażenie, że CKE śmieje nam się w twarz takim arkuszem egzaminacyjnym — dodaje.

Nie ma szans na rozwiązanie zadań w 3 godziny

Wyniki matur próbnych były zatrważająco słabe, a największy problem budziły pytania, zdaniem uczniów wykraczające poza program nauczania. Chemiczka I LO rozwiązała arkusz próbnej matury i jej wnioski są zdecydowanie niepokojące w kontekście majowych egzaminów.

Do matury z chemii przystępują uczniowie, którzy chcą do niej przystąpić i potrzebują dobrych wyników w kontekście wyboru studiów. Uczeń na poziomie dobrym, co jest oceniane na około 75%, napisał próbną maturę na 10%. Nawet jeżeli osoba była niedouczona jakiejś części materiału, to niech napisałaby na 50%, ale nie na 10% - mówi Katarzyna Rostek-Tokarska, nauczycielka chemii z I LO w Rybniku.

- Ja sobie rozwiązuje te testy, jednak robię to na luzie — rozwiążę kilka zadań, w międzyczasie robię coś innego, po czym znowu siadam i rozwiązuję kolejne kilka zadań. Obiektywnie jednak muszę przyznać, że rozwiązywanie tego arkusza było bardzo męczące i dla ucznia niewykonalne w czasie trzech godzin. Największy problem sprawiły trzy zadania. 21, to jest zadanie, do którego opis rozbudowany jest na dwie strony. W 3 zadaniu należało wyprowadzić pewną stałą, a to tylko część polecenia. Oczywiście pracujemy ze stałą, ale nie wyprowadzamy jej. Jeżeli temat jest "izotopy", to oczywiście uczniowie znają i umieją ten temat. Jednak to zadanie nie opierało się na izotopach z zakresu, jaki jest przerabiany w szkole średniej. Moim zdaniem to zadanie było z poziomu akademickiego. Było jeszcze np. zadanie gdzie obliczenia należało wykonać do czwartej potęgi. Wiadomo, że samo wyliczenie czegoś do tej potęgi, gdzie nic się nie skraca, zajmuje jakieś 10 minut, a to tylko namiastka rozwiązania całego zadania. Poświęcając tyle czasu na jedno zadanie, siłą rzeczy zabraknie go na inne — analizuje.

Nieco inaczej poziom zadań, jakie sprawiały najwięcej trudności uczniom widzi CKE, która udzieliła obszernej odpowiedzi na nasze wątpliwości do poszczególnych zadań:

- zadania 3. oraz 21. oceniane przez uczniów jako najtrudniejsze i kwalifikowane jako wykraczające poza wymagania egzaminacyjne sprawdzały wiadomości i umiejętności tylko zgodne z wymaganiami.

- podczas analizy widma masowego chlorobenzenu (zadanie 21.) zdający wykazuje się – zgodnie z podstawą programową – umiejętnością obliczania masy molowej związku i jonów na podstawie odczytanych wartości masy atomowej pierwiastków. Oznacza to, że zdający stosuje pojęcie masy atomowej rozumianej jako średnia masa atomów danego pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego.

- w "Informatorze o egzaminie maturalnym z chemii" zarówno uczniom, jak i nauczycielom przekazano informację, że w arkuszu zamieszczone będzie co najmniej jedno zadanie sprawdzające umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemu. Takim zadaniem w arkuszu diagnostycznym było zadanie 3., w którym należało na podstawie danych z przeprowadzonego eksperymentu obliczyć wartość stałej Avogadra. Rozwiązanie zadania polegało na obliczeniu liczby cząstek a wyemitowanych przez badaną próbkę, a następnie przeliczeniu liczby cząstek a (czyli liczby atomów helu), na objętość molową gazu, a więc nie wykraczało poza wymagania egzaminacyjne.

44 polecenia, 3 godziny i zawiłe pytania

Rozwiązanie 35 zadań, w skład których wchodziły 44 polecenia w trzy godziny, daje średnio cztery minuty na rozwiązanie jednego zadania. Dla porównania – arkusz zastosowany na egzaminie w maju 2022 r. składał się z 34 zadań stanowiących łącznie 50 poleceń.

Problemem była ilość pytań, bo aż 44. Do tego byliśmy zbombardowani ilością tekstu, ponieważ polecenia były bardzo obszernie opisane, a trzeba było jeszcze przeczytać je ze zrozumieniem, co wykazywało sporą trudność. Później trzeba było wykazać się wiedzą, a rozwiązania i wyliczenia okazywały się bardzo długie. Przez cztery lata nauki zrobiliśmy setki różnych zadań. Co innego, gdyby w tym arkuszu były zadania, których rozwiązanie uniemożliwiłaby mi niedostateczna wiedza, ale ta forma zadań arkuszu próbnych matur była taka, z którą nigdy wcześniej się nie spotkałem — mówi zniechęcony Adam.

- Spektrometria mas — ten temat zupełnie wykracza poza program. Oczywiście jest ta metoda opisana, ale to nie jest tak, że uczniowie przeczytają kilka zdań opisu spektrometrii mas i będą zaznajomieni z tematem. My się tego uczyliśmy na studiach, posługując się określonymi instrumentami. Uczniowie czwartej klasy liceum nie są w stanie tego zrobić. A przeliczając czas na rozwiązanie arkusza, do ilości zadań, jest niemożliwością, aby rozwiązać ten test — mówi wzburzona nauczycielka przygotowująca maturzystów do egzaminu.

Próbny egzamin dojrzałości jest testem diagnostycznym i tu pojawia się kolejne zastrzeżenie. Próbna matura z chemii jest egzaminem diagnozującym, który daje obraz posiadanej przez uczniów wiedzy jedynie nauczycielowi. Wyniki próbnych matur z chemii nie są przesyłane ani do Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej, ani do Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Jak dowiadujemy się w CKE, do 3 stycznia 2023 roku wpłynęły cztery maile związane z przeprowadzonym w grudniu próbnym egzaminem maturalnym z chemii. Dwie z nich były zapytaniami nauczycieli o kwestie techniczne związane ze sprawdzaniem rozwiązań, dwie kolejne wiadomości odnosiły się bezpośrednio do poziomu trudności zadań w arkuszu.

Zestaw diagnostyczny był zbudowany z zadań o zróżnicowanym poziomie trudności. Poza kilkoma zadaniami trudniejszymi, które wymagały od piszącego przeprowadzenia rozumowania wiążącego podane informacje i znane fakty, w przygotowanym materiale znalazło się wiele zadań sprawdzających elementarną wiedzę chemiczną. Przykłady typów zadań, które mogą pojawić się w arkuszu egzaminacyjnym, zostały zaprezentowane w Informatorze o egzaminie maturalnym z chemii od roku  szkolnego 2022/2023 opublikowanym w 2021 r., a przykładowy arkusz został opublikowany w marcu 2022 r., dlatego konstrukcja użytego arkusza nie powinna być zaskoczeniem - tłumaczy dr Wioletta Kozak, kierownik Wydziału Egzaminów z Przedmiotów Kształcenia Ogólnego CKE.

Maturzyści dają sobie spokój z chemią

Corocznie chemię na maturze w I LO w Rybniku wybiera około 30-40 osób. Po próbnych maturach zrezygnowały w tym roku już trzy osoby. Część osób nie chce sobie psuć wyników na świadectwie maturalnym, niektórzy może nie chcą się też ośmieszyć. W I LO w roku 2022 przystąpiło do matury łącznie 189 uczniów, z czego chemię zdawało 41, a 4 osoby podwyższały wynik z roku poprzedniego. W tym roku do matury przystąpi 190 uczniów, którzy do 7 lutego muszą zadeklarować jaki przedmiot dodatkowy będą zdawali.

Jeśli mamy do czynienia z gwałtownym obniżeniem wyników egzaminów, to nie sądzę, że jest to wina spadku jakości nauczania. Najprawdopodobniej ktoś konstruując zadania egzaminacyjne zawyżył poziom. Skomentować to trudno, jednak mam nadzieję, że nad tym całym systemem edukacyjnym ktoś czuwa. Chemia jest jednym z przedmiotów maturalnych do wyboru. Także zakładamy, że ten wybór uczniów jest świadomy i celowy, a nie obowiązkowy. Jeżeli uczniowie po maturach próbnych są załamani wynikami, to jest to duży problem. Uczniowie też rezygnują z wyboru chemii po egzaminach próbnych — mówi dyrektor I LO mgr Tadeusz Chrószcz.

Tegoroczni maturzyści niczym "króliki doświadczalne"

Dyrektor z ponad 25-letnim doświadczeniem podkreśla, że rocznik obecnych maturzystów jest rocznikiem poszkodowanym kolejną zmianą reformy, którą przechodziło szkolnictwo.

Mamy do czynienia z rocznikiem zmiany, to musimy sobie uświadomić. Zdaje maturę rocznik, który był rocznikiem eksperymentu. Powrócono do modelu 4-letniego liceum, co w mojej opinii akurat jest słuszne. W związku z tym, że w te wszystkie zmiany programowe była duża ingerencja, to też oczekiwania względem majowej matury są inne – mówi dyrektor I LO w Rybniku, Tadeusz Chrószcz.

- Drugim problemem była pandemia. Ten rocznik został najbardziej dotknięty nauczaniem domowym. Mówi się o tym, również wśród rodziców, że skoro w poprzednich latach pandemia spowodowała brak matur ustnych z polskiego, to dlaczego rocznik, który najbardziej jest dotknięty pandemią i jej konsekwencjami względem nauczania, nie został tym objęty. To jednak nie jest pytanie do dyrektorów szkół. To są działania władz oświatowych, które przybierają formę aktów prawnych, które my jako szkoła realizujemy — dodaje.

W I LO próbny egzamin z chemii odbędzie się jeszcze raz. Tyle tylko, że formularze przygotuje sama nauczycielka w oparciu o arkusze z lat poprzednich. Katarzyna Rostek-Tokarska sprawdzi w ten sposób, czy jej podopieczni opanowali cały zakres materiału. Tylko czy znajdzie to przełożenie w majowych arkuszach maturalnych?

Mimo że nastroje wśród tegorocznych maturzystów nie są optymistyczne i ciężko jest o dalszą motywację tych osób, dyrektor rybnickiego ogólniaka zauważa, że matura to tylko egzamin i nie powinniśmy jej mitologizować.

Na maturze świat się nie kończy, a gorszy wynik życia nie przekreśla. Pamiętajmy, że uczniowie mają możliwości ponownego przystępowania do egzaminu dojrzałości, począwszy od egzaminu poprawkowego w sierpniu tego samego roku, poprzez możliwość powtarzania egzaminu maturalnego w kolejnym roku, do nawet możliwości poprawiania wyniku pozytywnego uzyskanego na maturze. Około 10% maturzystów podchodzi do egzaminu w celu poprawienia wyniku, co głównie podyktowane jest dostaniem się na wymarzone studia, na które zabrakło kilku procent — zauważa dyrektor.

Maturzyści: jakie Wy macie doświadczenia po próbnych egzaminach maturalnych? Piszcie w komentarzach!