Fala przemocy wśród nastolatków. Czy Rybnik też ma z tym problem? Sprawdzamy

W lutym poruszaliśmy sprawę prób samobójczych wśród nieletnich <<Drastycznie wzrosła ilość prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży>> Okazuje się, że przemoc rówieśnicza, to kolejny narastający problem wśród dzieci i młodzieży w całej Polsce. Do groźnej bójki doszło na zakopiańskiej Równi Krupowej, gdzie dwie nastolatki okładały się pięściami, a zgromadzeni "kibice" zagrzewali je do walki. W ostrołęckim lesie nastolatkowie, okładając się, byli nagrywani przez gapiów, a brutalny filmik trafił do sieci. Była bójka nastolatek w Brzozowie. Z kolei w Zamościu doszło do zabójstwa 16-letniego Eryka. Zamieszani są w to jego rówieśnicy. To zaledwie kilka przykładów z ostatnich miesięcy, które były szeroko komentowane w całym kraju.

Czy do podobnych, niepokojących zdarzeń dochodzi również w Rybniku? Czy nasze miasto również zmaga się z przemocą wśród młodych ludzi? O to postanowiliśmy zapytać się Mariolę Kujańską, znaną rybnicką psycholożkę. Jak nam wyjaśnia, specyfika przemocy rówieśniczej polega głównie na krzywdzeniu osoby przy świadkach, którzy przybierają różne role. Mogą pomagać napastnikowi, być gapiami, ale mogą też być potencjalnymi obrońcami ofiary, jednak nie podejmują prób zaprzestania wyrządzania jej krzywdy w obawie o siebie samego. Zjawisko tego rodzaju przemocy warunkowane jest wieloma czynnikami. Mogą to być indywidualne cechy zarówno oprawcy, jak i dziecka doświadczającego przemocy, ale też cechy środowiska szkolnego, czy rodzinnego.

To jest problem, zawsze był to problem, ale obecnie jest na pewno zdecydowanie bardziej widoczny. Zauważyć należy, że przemoc rówieśnicza przeniosła się obecnie w zdecydowanej mierze do internetu. Hejt, cyberprzemoc, nadmiar wulgaryzmów, jaki stosuje młodzież, to jest zjawisko zdecydowanie bardziej widoczne niż w latach ubiegłych. Młodzież jest też mniej empatyczne niż kiedyś i nie zauważają, że ich zachowanie jest niestosowne i wyrządza komuś krzywdę. Niejednokrotnie młodzież, z którą rozmawiam mówi, że to miał być żart. Nie mają wglądu w siebie, nie zdają sobie sprawy, że ich zachowanie jest złe — mówi psycholog Mariola Kujańska.

Opisując przemoc rówieśniczą stosowane są takie określenia jak dręczenie, nękanie, znęcanie się, agresja rówieśnicza, mobbing. Gdy narzędziem przemocy są nowoczesne technologie komunikacyjne używane są takie terminy jak cyberprzemoc, cyberbullying czy mobbing elektroniczny albo nękanie internetowe.

Internet jest coraz "trudniejszy" dla nas wszystkich. Gro nastolatków, którzy trafiają do gabinetów psychologicznych, to ofiary przemocy internetowej. Tyle tylko, że to nie jest nigdzie zgłaszane — podkreśla psycholog.

Przemoc może przybierać różne formy — fizyczną oraz psychiczną.

• przemoc fizyczna to bicie, kopanie, plucie, odbieranie rzeczy czy wyłudzanie pieniędzy, rzucanie przedmiotami itp.
• przemoc werbalna (słowna) to wyzywanie, przezywanie, wyśmiewanie, ośmieszanie, grożenie oraz oczernianie, w tym rozpowszechnianie plotek.
• przemoc niewerbalna może polegać na grożeniu gestami, np. pięścią.

Przemoc jest przeróżna. Jest na przykład przemoc seksualna. Jeżeli dziecko doświadczyło przemocy seksualnej wśród rówieśników, to o tym po prostu się nie mówi. Bo co by ludzie powiedzieli jakby ten problem wyszedł na jaw - zauważa Mariola Kujańska.

Zachowania przemocowe ze strony rówieśników mogą pozostawiać trwałe ślady w psychice nastolatka. Dlatego młodzi ludzie mający doświadczenia z przemocą nie mogą pozostać bez pomocy i wsparcia ze strony dorosłych, a nawet specjalistów.

Po części rodzice się boją zgłaszać takie problemy, po części bagatelizują problem, choć to w mniejszym wymiarze. Bardzo często dzieci o problemie nie mówią rodzicom, do momentu, kiedy trafiają z objawami depresyjnymi do gabinetu psychologa — mówi psycholog.

Dziecko doświadczające przemocy narażone jest na silny stres i przykre emocje, z którymi może być mu trudno sobie poradzić. Jednocześnie z wielu względów może obawiać się wyjawić, że doświadcza przemocy. Dlatego też to osoby dorosłe – opiekunowie prawni, nauczyciele, inni profesjonaliści pracujący z dziećmi – mają obowiązek reagowania w sytuacji, w której dowiedzieli się o przemocy rówieśniczej lub podejrzewają, że może do niej dochodzić. Kluczowe jest zapewnienie dziecku wsparcia emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa. Powinno wiedzieć, że może prosić dorosłe osoby o pomoc i że jego problem nie zostanie zbagatelizowany.

Zgodnie z prawem stosowanie przemocy jest karalne, o czym mówi art. 207 kodeksu karnego:

"§ 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5".

By mogła być kara, musi być zgłoszenie

Przemoc rówieśnicza nie jest obca również rybnickiej policji. Jaka jest skala przemocy rówieśniczej w Rybniku? Przytaczamy kilka policyjnych statystyk z 2022 roku:

- kradzieże — traktowanych jako wykroczenie (niska wartość) było 69, najwięcej pojawiało się w sierpniu i październiku. Kradzieży noszących znamiona przestępstwa było 8.

- rozboje i wymuszenia rozbójnicze — odnotowano 2 zgłoszenia, po jednym przypadku w marcu i maju.

- znęcanie - 6 przypadków.

- groźby karalne - 8 przypadków, z czego 3 były groźbami przez komunikatory internetowe a 2 w formie wiadomości głosowych.

- znieważenia - 4 przypadki

- bójki i pobicia - 3 przypadki, z czego 2 na terenie szkoły, a 1 na ulicy.

Ilość czynów zabronionych popełnionych przez nieletnich w 2022 r. jest niższa niż w roku 2021 - dowiadujemy się od rybnickiej policji.

Niestety większość zachowań przemocowych wśród rówieśników nie jest zgłaszanych policji. Dlatego należy założyć, że statystyki są bardzo zaniżone względem realnie popełnionych czynów.

Rodzice uważają, że skoro ich dziecko już i tak jest depresyjne, to nie chcą dokładać mu kolejnych trudnych emocji. Dlatego statystyki nie odzwierciedlają problemu. Rodzice boją się przesłuchań dziecka na policji. Tego, że będzie to kolejna trauma dla ich nich. Uważają, że chodząc do psychologa ich dziecko wyjdzie z tego, że problem uda się rozwiązać - dodaje doświadczona psycholog.

Niepokojące są statystyki związane ze znęcaniem się nieletnich na sobie wzajemnie. W 2022 roku było 6 takich zgłoszeń, a do połowy marca 2023 roku rybniccy mundurowi odebrali już 10 zgłoszeń! Jednak jak zauważa psycholog, największym problemem jest cyberprzemoc, na którą rodzice, ale też nauczyciele powinni być wyczuleni.

Rodzice dowiadując się o niestosownym zachowaniu wobec swojego dziecka powinny powiadomić zarówno dyrekcję szkoły, jak i zgłosić sprawę na policję. W szczególnie skomplikowanych sprawach istnieje także możliwość wystąpienia do Rzecznika Praw Dziecka.