„Wybuchowa” rocznica w Rybniku. Dokładnie 102 lata temu eksplodowały wagony z dynamitem. Straty były ogromne

Wydarzenie miało miejsce nie na samym dworcu kolejowym, ale bardziej w pobliżu dzisiejszej prokuratury w Rybniku. Przypomina o tym pasjonatka historii Rybnika i rybnickich Żydów - Małgorzata Płoszaj. Dzisiaj opublikowała post na fanpage’u „Jews of Rybnik/ Rybniccy Żydzi”.

22 czerwca 1921 r. pod wieczór doszło w Rybniku do wybuchu dynamitu znajdującego się w wagonach stojących na bocznicy dworca kolejowego. Zniszczeniu uległo wiele budynków, m.in. ówczesne gimnazjum oraz kościół św. Antoniego – czytamy.

17 milionów marek szkody i życia niewinnych ludzi

Domy urzędników są strasznie uszkodzone. - Gimnazjum [przyp. aut. dzisiejsze I LO] poniosło również dotkliwe szkody. Wielkie okna wystawowe sklepów przy rynku są potłuczone. Odgłos detonacji rozległ się na przestrzeni 25 km. Pociąg towarowy, do którego należały owe nieszczęsne 2 wagony, uległ prawie zupełnemu zniszczeniu. Przeszło 30 wagonów tworzy stos gruzów i rumowisk. Try obok siebie leżące tory są rozerwane” – donosił wtedy „Sztandar Polski”.

Informacje zawarte w artykule są jednak mylące, ponieważ na początku znaleźć można informację o 4, a nie 2 wspomnianych w dalszej części tekstu wagonach. Szkodzie uległy nie tylko budynki, ale także niewinni ludzie:

Nad wagonami, w których znajdował się materjał wybuchowy czuwało 3 czy 4 ludzi, prawdopodobnie robotnicy kopalń, dla których materiał ów był przeznaczony. Pozostały z nich tylko drobne części ciała. W odległości kilku metrów znaleziono wnętrzności, kości, szczęki i części czaszki – donosił Sztandar Polski.

Wtedy straty oszacowano na 17 milionów marek. Nie podano, ile osób zginęło. Do dzisiaj jest problem z podaniem konkretnej liczby.

Kto był winny?

W „Sztandarze Polskim” (nr 142 z soboty 25.06.1921) przeczytać można, iż pełną odpowiedzialnością za wybuch obarczani są niemieccy związkowcy.

Przyaresztowano bez wyjątku wszystkich pracowników stacji i służbę pociagowej komunikacji rybnickiej, od przełożonego do najmłodszego pracownika. Już na pierwszy rzut oka można było poznać u niektórych, że należą do związku “Heimatstreuer”. Przy aresztowaniu uśmiechali się ironicznie – czytamy.

Czy sprawa wobec tego jest rozwiązana? Nie do końca, ponieważ między wybuchem a ukazaniem się materiału w „Sztandarze Polskim” na dobrą sprawę minęły jedynie 3 dni, co prawdopodobnie nie wystarczyło na przeprowadzenie wnikliwego śledztwa. Mimo to, w tekście znaleźć można wyliczone dowody mające potwierdzić winę członków “Heimatstreur”:

• 21.06.1921 (dzień przed wybuchem) odbyło się tajne spotkanie przynależących do związku kolejarzy i sztostruplerów, gdzie “od tamtego czasu przepadło bez wieści sześciu do siedmiu urzędników kolejowych stacji Rybnik i Paruszowiec”,

• godzinę przed wybuchem wagony zostały przesunięte z szyn 22 na uzbrojone szyny 21, co potwierdzają zagłębienia w ziemi i znalezione na miejscu druciki elektryczne,

• jeden z polskich urzędników kolejowych na dworcu w Rybniku słyszał dwóch nieznajomych mówiących o tym, że “niedługo będzie już po wszystkim”,

• żadna spośród należących do związku osób nie odniosła żadnych ran.

„Sztandar Polski” otwarcie pisał, iż wydarzenie nawet po stronie niemieckiej określane było zamachem, który mógł mieć podłoże polityczne, ponieważ “na podstawie dotychczasowych rokowań było pewnem, że Rybnik przypadnie do Polski. Niemieccy “sztostruplerzy” mówili przeto otwarcie o tem, że z tego powodu wszystko musi być wysadzone w powietrze”.

Dodatkowo z artykułu dowiadujemy się, że władze powstańcze wydały rozporządzenie, które wymuszało na kupcach w Rybniku złożenie kaucji wynoszącej 17 milionów marek opłaconych do godziny 18 następnego dnia po katastrofie. Co więcej na zakładników wzięto ówcześnie 5 zamożnych kupców.

Co na to Małgorzata Płoszaj? Wyjaśnia, że niewiele ustalono, bo Polacy obwiniali Niemców i wzajemnie.

Są też wersje, że dynamit eksplodował od niedopałka papierosa. Miasto w tym czasie było już w rękach powstańców śląskich, na pewno były aresztowania i zarządzono formę okupu od kupców niemieckich – dodaje.

---

Straty materialne oszacowano ostatecznie na 80 mln marek. Pogrzeb ofiar odbył się 26 lipca 1921 roku. Msza żałobna miała miejsce w kościele Matki Boskiej Bolesnej w Rybniku. Uroczystość żałobna zamieniła się w manifestację zorganizowaną przez powstańców oraz Delegaturę Polskiego Czerwonego Krzyża w Rybniku.

Słyszeliście o tym wybuchu od swoich dziadków/pradziadków? Jakie informacje Wam przekazali?