„Śląsk nie ma mitu”. Prof. Zbigniew Kadłubek rozlicza Ślązaków z przeszłością

Choć od wydania „Listów z Rzymu” minęło już 8 lat, książka prof. Zbigniewa Kadłubka – pracownika Uniwersytetu Śląskiego nadal rodzi wiele dyskusji – zwłaszcza u Ślązaków. Sam autor podkreślił w czasie spotkania (w ramach inicjatywy Śląskiego Kącika Literackiego), że pisał o sprawach poważnych, ale po śląsku. Zaznaczył również, że czytający dzisiaj „Listy” mogą być nieco zdziwieni zapisem śląskich słów. – Minęła prawie dekada, wtedy też nie obowiązywały jeszcze zasady pisowni, pisałem po śląsku jak słyszałem, z pewnym ładunkiem emocji – wyjaśnił na wstępie.

Powieść przybrała formę listów do kochanek – miejsc prawdziwych i wymyślonych oraz Śląska, która jest największą kochanką bohatera książki – To wyjście do świata, przekaz najbardziej intymnych odczuć – dodaje Zbigniew Kadłubek.

Koncentrując się już na samym regionie uważa, że Śląsk przy dzisiejszych procesach „traci się”, ubywa. - Byłem niedawno na spotkaniu w Bogucicach, tam dyskusja od razu wzbudziła emocje. Panowie zaczęli się między sobą kłócić. Jakiś starszy pan mówi: „moja tożsamość jest tym, co mówił mi mój starzyk: to przedsia”. Jest w tym słowie duma, tożsamość, przekroczenie czasu, ograniczeń ludzkich czy kompleksów śląskich. W „przedsia” znajduje się jakieś wiele wyzwanie. W „Listach” nie ma słowa „przedsia”. Gdybym dzisiaj zabrał się za podobną książkę, to myślałbym innymi kategoriami – wyjaśnia prof. Kadłubek.

Zdaniem gościa spotkania, każdy Górnoślązak jest melancholikiem, który nie powinniśmy kojarzyć z takim uczuciem jak smutek. – To pogłębiona wiedza, że życie nie jest proste, a raczej straszne. W melancholii jest coś z izolacji. Na Śląsku zawsze się miało do czynienia z obcym albo bardzo obcym. Istniał silny instynkt przetrwania, dlatego Ślązak jest nie do zabicia. Ma jednak taką warstwę ochronną, że nie wiadomo z kim ma się do czynienia – mówi.

Skoro już mowa o izolacji, profesor UŚ porównał region do starożytnego Egiptu. Dlaczego? - Egipcjanin wierzył, że poza jego krajem nic nie ma innego – czasu, przestrzeni. Mieli wielką cywilizację, kulturę, ale byli odizolowani. Ślązak pomniejsza to, co nie znajduje się w jego sąsiedztwie i to może być błąd, nie zauważyliśmy zachodzących na świecie procesów, zatrzymaliśmy się za murami i teraz trudno nam to zmienić. To tylko moja diagnoza – podkreśla.

„Listy z Rzymu” są próbą rozliczenia z przeszłością, poukładania pewnych rzeczy i popatrzenia do przodu, co u Ślązaków również stanowi problem. – Gdybym tego nie zrobił, nie napisał książki, to skończyłbym na ul. Gliwickiej. To była swoista terapia, spotkanie z lekarzem, bez tego na pewno bym zwariował – prof. Kadłubek zaznacza również, że nie zauważony w świecie język śląski w połączeniu z łaciną i greką okazuje się całkiem dobrym środkiem komunikacyjnym. Jak dodaje – by zakorzenić Ślązaków w kulturze europejskiej musimy wrócić do Greków i Rzymian zwłaszcza, że nasz język nie został jeszcze skodyfikowany, możemy formować go jak plastelinę.

Zbigniew Kadłubek poruszył na spotkaniu kwestię, która może wywołać w nas wiele emocji. Chodzi o takie cechy, którymi szczycą się Ślązacy - pracowitość, dbanie o rodzinę czy pobożność. Autor „Listów” nie pozostawia suchej nitki. - Na całym świecie są ludzie, którzy pracują, harują jak woły, nawet bardziej niż kiedykolwiek Ślązacy. Wszyscy dbają o rodziny, nawet Papuasi. Katolikiem też może ktoś byś z Filipin czy Kanady. Ktoś nam „włożył” do głowy te cechy, które powtarzamy jak mantrę, musimy to w końcu wypluć – mówi Zbigniew Kadłubek.

Mało tego, Śląsk nie ma mitu, który tworzy państwa i wielkie tożsamości. - Popatrzmy na Polaków – to są ludzie, którzy nieustannie żyją w mitach. To jest i złe i dobre. Nie mamy mitu, z jednej strony to znak, że jesteśmy społeczeństwem absolutnie nowoczesnym, ale z drugiej strony tęsknię za nim. Starożytni Grecy wierzyli w mity, choć zdawali sobie sprawę, że to bardziej są kity. Wiedzieli, że to opowieści, ale budowały one kulturę w głębszych pokładach człowieka – wyjaśnia gość spotkania.

Co różni Ślązaków od Polaków? Przede wszystkim to, że ci pierwsi są „dziećmi oświecenia”, w których nie zaszczepiono idei romantyzmu. – Znamy nowoczesne wartości jak praca czy kapitał podobnie jak ludzie w USA. To dobre, a zarazem złe. Ślązacy nigdy nie zrozumieją otaczającej Europy, dlatego, że będą pragmatycznie szukali wartości będących rdzeniem oświecenia. Szkoda, że na Śląsku nie czytamy Voltaire'a, bo w jego dziełach jest wszystko napisane. Jesteśmy dziećmi Voltaire'a. Patrzmy trzeźwo, realistycznie na wiele rzeczy łącznie z naszymi relacjami tworzącymi wspólnotę, miasto – powiedział na koniec.

Czy zgadzacie się z tym co powiedział prof. Zbigniew Kadłubek?