Urzędnik stanu cywilnego jak „ziemski anioł stróż”

Red.: Urząd Stanu Cywilnego większości obywateli kojarzy się z zawieraniem ślubów, co jest oczywiście sporym uproszczeniem. Jaki jest więc pełny zakres działalności USC?

 

Maria Cwenar: - To rzeczywiście spore uproszczenie. Takim uproszczeniem byłoby również stwierdzenie, że USC zajmuje się rejestracją urodzeń, małżeństw i zgonów. Rybnicki Urząd to corocznie ponad 100 000 załatwianych spraw, jeszcze więcej klientów przychodzących do nas w sprawach życiowych, tych radosnych i tych smutnych. Mnóstwo zagadnień natury prawnej, tysiące dokumentów, oświadczeń, odpisów i decyzji administracyjnych. Dla sądów i organów państwowych dokument z urzędu stanu cywilnego to podstawowy i bezwzględny dowód w postępowaniu sądowym i administracyjnym. Tutaj dokumentuje się i potwierdza w aktach wieczystych wszelkie zdarzenia dotyczące stanu cywilnego każdego, bez wyjątku, obywatela. Na dokumentacji powstałej w urzędach stanu cywilnego opiera się statystyka demograficzna. Jest ona podstawą do zapisów ewidencji ludności oraz systemu PESEL. Współpracujemy z polskimi placówkami dyplomatycznymi. W USC można uznać ojcostwo, nadać dziecku nazwisko męża matki, który nie jest ojcem dziecka, zmienić imię czy nazwisko, kobieta rozwiedziona może powrócić do nazwiska jakie nosiła przed zawarciem związku małżeńskiego. Występujemy też z wnioskiem do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o przyznanie medali „Za długoletnie pożycie małżeńskie” i organizujemy uroczystości związane z jubileuszami pożycia małżeńskiego. Urząd dostarcza cennych materiałów do opracowań historycznych i biograficznych. Kierownik USC figuruje również w katalogu osób przyjmujących ostatnią wolę spadkodawcy.

Za parę miesięcy czeka nas nowe zadanie: dokonywanie rejestracji danych z aktów stanu cywilnego w rejestrze PESEL.

Podsumowując naszą codzienną pracę chciałabym zacytować bardzo trafne powiedzenie, niestety nie moje, że urzędnik stanu cywilnego to taki „ziemski anioł stróż”, towarzyszący każdemu od narodzin do śmierci.

 

Na podstawie danych statystycznych, które Pani posiada, proszę o nakreślenie tendencji demograficznych w naszym mieście. Mam na myśli urodzenia, małżeństwa, zgony, rozwody.

 

W ostatnich latach liczba urodzeń w Rybniku wzrosła. W 2007 r. urodziło się 1536 dzieci, natomiast w 2009 r. już 1980. Systematycznie wzrasta również liczba zawieranych małżeństw. W 1993 r. zawarto 683 małżeństwa a w 2009 r. 1174, czyli o 58 %. więcej. Natomiast liczba zgonów kształtuje się od lat niemal na tym samym poziomie. W 1993 r. zmarło w Rybniku 1417 osób, a w 2009 r. 1438. Liczba rozwodów, podobnie jak w całym kraju wzrasta. Rybnik plasuje się powyżej średniej krajowej. Według danych GUS w 2007 r. było w Polsce 26,8 % rozwodów w stosunku do liczby nowo zawartych małżeństw, natomiast w Rybniku w tym samym roku 38 % .

 

Czy ma Pani wiedzę jak ma się odsetek rozwodów u nas w porównaniu do innych miejsc w Polsce i zagranicą ?

 

Mam wiedzę wynikającą z danych GUS oraz danych zawartych w Biuletynie Informacyjnym, wydawanym dla Urzędów Stanu Cywilnego. W latach 2000-2006 liczba rozwodów w naszym kraju wzrosła o 68 % (dane GUS). Trzykrotnie częściej rozwodzą się mieszkańcy miast niż wsi. Podobne tendencje obserwuje się w całej Europie i na świecie. Do krajów europejskich, w których rozpada się przynajmniej połowa małżeństw, należą Austria, Belgia, Białoruś, Ukraina, Luksemburg, Norwegia, Szwajcaria, Rosja, Czechy, Estonia, Litwa. Obecnie prym z najwyższym odsetkiem rozwodów wodzi Hiszpania, która w 2005 r. wprowadziła ustawę o tzw. rozwodach ekspresowych. Poza Europą do krajów, w których stosunkowo dużo małżeństw kończy się rozwodami należą Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Kuba, Kuwejt, Australia, Nowa Zelandia i Korea Południowa.

 

Jakich spraw dotyczą tzw. trudne przypadki czy sytuacje, które urzędnicy USC muszą rozstrzygać?

 

Po 11 latach pracy na stanowisku kierownika rybnickiego USC wydaje mi się, że nic nie może mnie zaskoczyć i sprawić trudności. A jednak ciągle zadziwia mnie jak skomplikowane scenariusze potrafi pisać życie. I to są te „trudne przypadki”. Analizujemy wówczas przepisy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa międzynarodowego prywatnego, konwencji międzynarodowych, przepisów unijnych. Urzędnicy stanu cywilnego muszą rozstrzygać trudne sprawy nie tylko na podstawie polskich przepisów, ale również muszą posiadać wiedzę o normach prawnych z zakresu prawa o aktach stanu cywilnego, prawa rodzinnego, prawa o obywatelstwie w państwach obcych. Urzędnicy stanu cywilnego muszą być nie tylko kompetentni, ale i wrażliwi na sprawy ludzkie.

 

Gdzie pary chcące wziąć ślub mają do spełnienia więcej formalności – w Polsce czy za granicą?

 

Polacy, którzy decydują się na ślub poza granicami naszego kraju oraz obcokrajowcy zawierający związek małżeński w Polsce muszą posiadać odpis aktu urodzenia oraz zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego. Polacy natomiast mogą wziąć ślub cywilny w wybranym przez siebie USC i przedstawiają: odpisy aktu urodzenia oraz dowody ustania poprzednich małżeństw. Tak więc trudno określić gdzie jest więcej formalności do spełnienia. Obywatele polscy za granicą mogą zawrzeć związek małżeński przed polskim konsulem. Nie jest możliwe zawarcie małżeństwa w takiej formie przez obywatela polskiego z cudzoziemcem.

 

Jakich formalności trzeba dopełnić w przypadku ślubu z obywatelem innego kraju?

 

Cudzoziemcy przedstawiają w polskim urzędzie dokumenty, o których wspomniałam wyżej. Zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego jest to dokument stwierdzający możność zawarcia małżeństwa według swojego prawa ojczystego. Są państwa, np. Kanada, których prawo nie przewiduje wydawania takich zaświadczeń. Wówczas cudzoziemiec winien zwrócić się do sądu rejonowego – wydziału rodzinnego i nieletnich o zwolnienie go od złożenia kierownikowi USC wymaganego dokumentu. Cudzoziemiec nie znający języka polskiego powinien na swój koszt zapewnić udział tłumacza przysięgłego w ceremonii ślubnej.

Jako ciekawostkę dodam, że tylko w 2010 roku na zawarcie związku małżeńskiego w rybnickim USC zdecydowali się obywatele Czech, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Litwy (2 śluby), Niemiec (2 śluby), Rumunii, Ukrainy, Wielkiej Brytanii (2 śluby) i Włoch. W ostatnich latach śluby u nas zawierali również obywatele: Algierii, Tunezji, Egiptu, Nigerii, Syrii, Australii, Kanady, USA, Brazylii, Kuby, Indonezji, Indii, Ekwadoru i Japonii.

 

Z tego co wiem, w regionie Rybnik uważany jest za ślubną stolicę. Czemu mieszkańcy innych miasta tak chętnie biorą śluby u nas?

 

Nie znam jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Zwykle małżonkowie mówią, że po prostu podoba im się w Rybniku i dlatego chcą, aby ceremonia odbyła się właśnie tutaj. Regularnie mamy u nas śluby mieszkańców takich miejscowości jak: Wodzisław Śląski, Jastrzębie-Zdrój, Jejkowice, Czerwionka-Leszczyny, Racibórz, Radlin, Świerklany, Żory, Rydułtowy, Gliwice, Katowice, czy Mikołów. O ile śluby mieszkańców naszego regionu w miarę łatwo wytłumaczyć, o tyle jak wyjaśnić fakt, że ślub u nas brała para z Opoczna i Połańca?

 

Czy w swojej kilkunastoletniej pracy spotkała się Pani z jakimiś niecodziennymi sytuacjami w trakcie ślubnych uroczystości?

 

Osobiście, żadna z takich sytuacji nie utkwiła mi w pamięci. Ale pamiętam opowieść kolegi po fachu, byłego kierownika jednego z łódzkich USC. Podobno w czasach minionej epoki jeden z młodych panów w trakcie przysięgi powiedział małżonce „i wstępuję z Tobą w Związek Radziecki”.

 

Dziękuję za rozmowę.

 

Rozmawiał Wacław Wrana

 

Maria Cwenar – urodziła się w Kędzierzynie-Koźlu. Absolwentka prawa i administracji. W Urzędzie Miasta Rybnika pracuje od 1991 roku. Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego jest od 1999 roku.

Jej hobby to: podróże, dobra książka oraz koncerty symfoniczne.