Jestem cywilizowanym dzikusem

Red.: Jesteś nietuzinkową postacią, wymykającą się stereotypom. Kim jest Robert Rybicki?

R.R.: „Pisorzem”. Kiedyś takie pytanie zostało zadane w Katowicach Januszowi Rudnickiemu, który odpowiedział: „żech jest pisorzem”. Spodobało mi się to i dlatego chętnie używam tego sformułowania. Tekst, obcowanie z tekstem jest moim głównym zajęciem. Prócz pisania swoich utworów poetyckich, wiele czasu poświęcam pisaniu recenzji. Funkcjonuję też jako happener. Znane są moje figury o nazwach: Człowiek Przyszłości, Karramba i Masowe Groby. Gdybym się chciał zastanowić na potrzeby wywiadu nad tym, kim jestem, mógłbym powiedzieć tylko jedno: jestem cywilizowanym dzikusem. Oczywiście niezależnie od tego, co będę robił, będę uważał się za poetę.

Kim są odbiorcy twoich tekstów?

Trudno to zdefiniować, bo w odbiorze mojej twórczości nie ma reguły. Moje wiersze trafiają do młodych, studentów, ale nie tylko. Na przykład, część nakładu mojej ostatniej książki rozeszła się na osiedlu przy elektrowni, z czego mam ogromną satysfakcję. Z kolei inna, specyficzna, była grupa odbiorców mojej twórczości w Londynie. Właściwie w Londynie to częściej czytano moje felietony w „Nowym Czasie” niż poezję. Wyobraź sobie, że w Londynie wówczas kształtowała się nowa polska bohema, która była w opozycji do oficjalnych polskich instytucji kultury typu: Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny, Instytut Kultury Polskiej kierowany przez Potoroczyna. Był cichy bojkot „Pamiętnika Literackiego” prowadzonego przez Bednarczyka. No właśnie ludzie, którzy są przeciw starym modelom kulturowym, wyłaniają się z kontrkultury – to są najczęściej moi odbiorcy. Ci, którzy nie zgadzają się na ten system.

No właśnie, chciałem zapytać o twoje spostrzeżenia z pobytu w Anglii. Czy dla Polaków i Brytyjczyków „kultura” oznacza to samo?

Nie. Różnice widać na przykładzie pojmowania tzw. „heritage”, czyli „dziedzictwa”. W Anglii w skład takiego dziedzictwa kulturowego wchodzą takie zjawiska jak punk rock, co u nas jest nie do pomyślenia, ze względu na zaściankową mentalność decydentów. Na Wyspach można mówić o większej demokratyzacji pojęcia kultury. Ponadto ich kultura jest wielokulturowa, co doskonale widać w Londynie. W Polsce natomiast mamy do czynienia z dominantami, takimi jak kultura katolicka, czy na Śląsku, konfliktu na linii Hanysy – Gorole. Dodam, że dla Polaków przebywających w Wielkiej Brytanii zetknięcie z tą wielokulturowością jest fantastycznym doświadczeniem albo też szokiem zwłaszcza dla ludzi, którzy nie dość że nie mieli kontaktu z żadną metropolią (patrz: Tarnowskie), to jeszcze na widok Murzyna albo Murzynów na Brixton (bardzo niebezpieczna dzielnica) dostają paraliżującego strachu. Takim ciekawym miejscem jest miasto Torquay, w którym żyje wiele Polaków. Na marginesie: poważnie myślę o tym, aby zaproponować stworzenie partnerstwa Rybnika i Torquay, a właściwie Torbay.

A propos Rybnika: ostatnio odbyła się debata poświęcona stanowi kultury w Rybniku i Rybnickich Dni Literatury...

… i jestem oburzony, że nikt mnie nie zaprosił.

A jak oceniasz życie kulturalne w mieście?

Jest ono bardzo nierówne. Lepsze rzeczy przeplatają się ze słabszymi. Brakuje porządnego systemu wymiany informacji, co często wynika z megalomanii zarządzających instytucjami, że to ludzie powinni przyjść do nas, a nie my do ludzi. Nie ma bazy danych (te strzępy to baza danych?). Rozmawiałem z Laurą Pawelą w Warszawie, ona się kompletnie odcięła od Rybnika, mimo że stąd się wywodzi. Ja się jej kompletnie nie dziwię. Nie ma żadnego programu promocji młodych talentów. Festiwal OFPA jest festiwalem służącym paru osobom ze środowiska Fundacji Elektrowni Rybnik, a to że telewizja nagrywa ten festiwal, nie oznacza to jego piorunującego poziomu. Popatrz na taki OFF Festiwal w Mysłowicach, albo gdyńskiego „Openera” – to jest logistyka! Albo Era Nowe Horyzonty w Cieszynie czy Ars Cameralis w Katowicach. Idzie zrobić takie imprezy? Idzie. Brakuje również wyrazistych profili działalności ośrodków kultury, a Rybnickie Centrum Kultury powinno mieć taki program, który przyciągałby, zainteresowałby ludzi np. z Katowic, Opola, Bielska, etc., a nie jakieś „ściepy” typu Bajor. Bajora masz wszędzie: Katowice, Gliwice. Z drugiej strony „Ryjek” to jest konkret: stoją za tym aktywni i docenieni kabareciarze i oni są w stanie zrobić program na wysokim krajowym poziomie. Silesian Jazz Meeting to też nie przelewki, w końcu robią to ludzie, którzy maja słuch muzyczny i maniacy jazzu. A Rybnickie Dni Literatury robią nauczyciele, radni i w najlepszym wypadku akademicy. Na otwarciu Rybnickich Dni Literatury nie widziałem ani jednego pisarza. Chyba, że w lustrze.

Rybniczanie mają ambicje, ale nie umieją ich wykorzystać, mają potencjał, ale kompleks niższości i frustracje nie pozwalają im się wybić ponad „powiatowość”. Trzeba głowy pootwierać ponad Rybnik, żeby nie czuć ograniczeń.

We wspomnianej debacie wykrystalizowały się 2 wizje dalszej organizacji Rybnickich Dni Literatury: z jednej strony propozycja komercjalizacji imprezy, z drugiej pozostawienie jej w kręgu niszowej imprezy literackiej. Jaki jest twój pomysł na tę imprezę?

Przede wszystkim trzeba otworzyć głowy i rozejrzeć się wokoło. Na pewno dobrym pomysłem jest wymyślenie klucza, według którego zaprasza się artystów. Może to być na przykład klucz geograficzny i na przykład zaprosić literatów z Czech. Marzy mi się, aby Rybnickie Dni Literatury mogły rywalizować z najlepszymi merytorycznie festiwalami, takimi jak w Warszawie, Poznaniu i Wrocławiu. Dodam, że taka impreza nie musi być rozciągnięta w czasie, jak ostatnie edycje RDL. Wspomniane festiwale w innych miastach trwają ledwie 2-3 dni, ale ich program jest bogaty i intensywny. Przykładowo na ostatnich Manifestacjach Poetyckich w Warszawie promowana była antologia „Solistki”, grupująca poetki aspirujące do miana literackich wydarzeń ostatniego dwudziestolecia – i już jest jakiś zręb programu! Czy chociażby taki Port Wrocław, gdzie w tym roku będzie publikowana antologia z najlepszymi debiutami ostatniego dziesięciolecia, i to też jest jakiś pomysł, jakaś wizja. Dużo pomogłoby stworzenia wydawnictwa, albo na przykład czegoś takiego jak „Aktivist” (rozmawiałem o tym z Krzyśkiem Łapką), bo „Zalew” jest wybiórczy i merytorycznie lekko siada. „Plama”, którą redagowaliśmy przez jakiś czas z Marianem Bednarkiem i Grzegorzem Walczakiem (bo taki był wyjściowy skład redakcji) ze względu na swoje ambicje, by stać się pismem ponadlokalnym, miała jakąś przyszłość, wartość badawczą nawet i miała swoją markę na Górnym Śląsku, była odbierana z zainteresowaniem, żywo komentowana.

Zdaję sobie sprawę, że moja osoba w ostatnich latach była „programowo” pomijana przy organizacji RDL. Jeśli jednak ktoś będzie chciał skorzystać z mojego doświadczenia i kontaktów, to służę pomocą. Jak to brzmi, nie?

Twoje kontakty mają już swoją sławę, co związane jest z licznymi podróżami które wykonujesz. W zeszłym roku, jeździłeś po Polsce półtorej miesiąca. Co wtedy robiłeś?

Najpierw jechałem na spotkanie z pisarzami do Mikołowa, później pojechałem na debiut pisarza w w Prudniku. Przez Opole dotarłem do Poznania, a z Poznania pojechałem na FAMĘ do Świnoujścia. Następnie pożyczyłem 100 złotych, by dotrzeć do Torunia. Z Torunia poszedłem piechotą do Aleksandrowa Kujawskiego, bo byłem zaproszony na odsłonę tablicy pamiątkowej w Łazieńcu, na domu rodzinnym Edwarda Stachury. Miałem okazję poznać tam najstarszego brata Edwarda Stachury – Jana. Następnie jakiś czas byłem w Warszawie. Tam zaliczyłem na scenie 8-sekundowy występ z Oliwią Anną Livki, która ma najpiękniejszy lewy sutek w Berlinie . Z Warszawy przez Radom pojechałem do Krakowa, gdzie z innymi poetami spacerowałem całe noce po wawelskich wałach i obsikałem mur Wawelu, dzięki czemu zostałem największym obszczymurkiem w Polsce. I tak wróciłem do Rybnika, oczywiście przez Mikołów.

A które z polskich miast jest dla ciebie najbardziej „magiczne”?

Pierwsze miejsce – Wrocław. Drugie – Mikołów. Trzecie – Katowice. Czwarte – Aleksandrów Kujawski. Piąte – Warszawa. Szóste – Jastrzębie-Zdrój. Siódme – Cieszyn. Ósme – Toruń. Dziewiąte – Nakło nad Notecią. Dziesiąte – Brzeg. To jest meine Top Ten.

 

Czy brak stałej pracy to twój świadomy wybór?

Nie. Chciałbym pracować, ale chciałbym robić to, co jest dla mnie najważniejsze, czyli zajmować się słowem pisanym. Jak na razie nikt nie był w stanie zaoferować mi pod tym względem dobrej pracy. W Rybniku jedyną osobą ze świata sterowania kulturą, która odważyła się podpisać ze mną umowę, był Michał Wojaczek z Domu Kultury Chwałowice. Nieraz rozmawiałem o pracy, ale pewnie mój sposób bycia odstrasza ludzi. Jedni twierdzą, że jestem nieprzewidywalny, inni boją się mojej opinii, a inni po prostu mają mnie za śmiecia i degenerata, więc odpadam w starciu z konkurencją. W Wielkiej Brytanii, gdy pytałem mniej więcej o te same prace co w Polsce, czyli fizyczne, nie było problemu, zawsze od razu umowa. Tutaj – ciężko o umowę przy pracach fizycznych. Ale dlaczego mam pracować fizycznie w swoim mieście rodzinnym, gdzie mógłbym wnieść coś do życia kulturalnego, stworzyć coś jeszcze nowego, ale nie chce mi się tego robić za darmo, bo nie dożyję np. realizacji projektu!? Wyobraź sobie takie info w mediach: Robert Rybicki zmarł z głodu podczas organizowania turnieju jednego wiersza. Ha ha ha! Śmiech na sali!

Z czego więc się utrzymujesz?

Z pisania recenzji i występów. Robię też korektę dla Instytutu Mikołowskiego, a wczoraj dostałem maila od Feliksa Netza, czy nie napisałbym recenzji do „Śląska” książki jednego ze śląskich poetów. Ale i tak jest bida z nędzą. Jedyne pieniądze, które zarabiam, to zarabiam poza Rybnikiem. Także jaki sens ma moje mieszkanie w Rybniku? Chyba żebym mógł robić jakieś konkretne rzeczy, na przykład Rybnickie Dni Literatury.

Odczuwam u ciebie pewne rozżalenie Rybnikiem. Czy zamierzasz opuścić to miasto?

To prawda, że w moim życiu formuła Rybnika nieco się wyczerpała, bo brakuje mi tu dyskutantów i zajęć na poziomie. Przecież tu nie ma żadnego „pisorza” na poziomie! Mam aktualnie propozycję przeprowadzki do Katowic, tam przynajmniej paru jest na miejscu, jest jakieś środowisko. Rozżalenie? Trzynaście lat próbowałem wbić się jakoś w bardziej sensowne organizowanie rzeczy związanych z kulturą, żeby nie było, że robię za frajer, albo że jestem traktowany jak półgłówek. Ale wiesz co, nie mam zamiaru wkręcać się w żadną roszczeniowość, to jest mi obce. Znam swoją wartość. Ale przecież nie będę schodził poniżej pewnego poziomu.

Dziękuję za rozmowę.

Thank You very much.

Rozmawiał Wacław Wrana

Robert „Ryba” Rybicki – urodził się w 1976 r. w Rybniku. Studiował prawo i polonistykę na Uniwersytecie Śląskim. Poeta, pisarz, happener. Wydał 3 tomiki poezji: "Epifanie i katatonie" (Mikołów 2003), "Motta robali" (Mikołów 2005), "Stos gitar" (Warszawa 2009). „Epifanie i katatonie” zostały wyróżnione tytułem „Debiutu Literackiego 2003 roku” w plebiscycie Biura Literackiego we Wrocławiu.

Były redaktor Pisma Artystycznego "Plama" wydawanego przy Klubie Energetyka. Podczas pobytu w Londynie pisał do tygodnika "Nowy Czas". W Domu Kultury w Chwałowicach prowadził Wesoły Klub Literacki.

Aktualnie redaktor "re:presji" w Katowicach i korektor Instytutu Mikołowskiego.