Nie ma jak Ryjek!

     Z historią rybnickiego przeglądu związany jest nie istniejący już kabaret NIC, który stworzyli w 1996 roku: Aleksander Chwastek, Tadeusz Kolorz i Robert Korólczyk. Tuż po debiucie przed rybnicką widownią zespół zdobył wyróżnienie na krakowskiej PaCE. Po tym sukcesie Aleksander Chwastek zaproponował Stanisławowi Wójtowiczowi – dyrektorowi Klubu Energetyka, by w rodzinnym mieście zorganizować duży kabaretowy festiwal. Jego propozycja spotkała się z natychmiastowym odzewem. ELEKTROWNIA RYBNIK, jako główny sponsor pomogła  finansowo, co zresztą robi do dnia dzisiejszego. We wrześniu 1996 roku rybnickie słupy ogłoszeniowe „opanowały” osobliwe świnki z pokaźnym ryjkiem oraz rybimi płetwami i ogonem, pod którymi widniał numer telefonu Klubu Energetyka. W sekretariacie placówki rozdzwoniły się telefony, gdyż każdy chciał się dowiedzieć, cóż znaczą owe prowokujące plakaty. Tak też w świadomości rybniczan zaistniał znak rozpoznawczy Rybnickiej Jesieni Kabaretowej, którego pomysłodawcą był Tadeusz Kolorz.

     Twórcy RYJKA chcieli, by organizowany przez nich przegląd różnił się od innych krajowych kabaretonów. Rybnicka  Jesień Kabaretowa wyróżnia się tym, że do udziału zapraszane są kabarety, które na ogólnopolskich konkursach zostały wyróżnione lub nagrodzone. Organizatorzy stawiają na kabarety młode, świeże, dalekie od polityki i spraw codziennych, a bliskie pojęciu absurdu gry kabaretowej, dowcipu słownego i sytuacyjnego. RYJEK jest jedyną polską imprezą kabaretową, podczas której nagrody przyznają aż trzy składy jury: same grupy, które wzajemnie się oceniają; publiczność i tajny juror.

Kolejną innowacją jest to, że pół roku przed datą imprezy zaproszone przez organizatorów zespoły poznają osiem różnych kategorii tematycznych, z którymi przyjdzie im się zmierzyć (o przygotowanie listy tematów proszone są osoby w jakiś sposób związane z kabaretem i z samym konkursem). W ostatnich latach były to między innymi takie kategorie jak: Czarny humor w kabarecie, Na krzywy Ryj,, Skecz z playbacku, Monolog zaczynający się od- niech, Skecz pod napięciem,  Zwierzęta w kabarecie, Protest song... i wiele innych. Prezentowane przez uczestników skecze są  specjalnie przygotowywane na rybnicki przegląd, a ich premiera ma miejsce właśnie na klubowej scenie. Nierzadko „ryjkowe” skecze włączane są do oficjalnego programu kabaretów i prezentowane na innych festiwalach bądź występach.

Trzydniowy, weekendowy przegląd składa się z dwóch części. W części konkursowej dochodzi do pojedynku grup kabaretowych, w części koncertowej mają miejsce występy gwiazd oraz wystawy plastyczne. W piątkowy i sobotni wieczór to czas zmagań kabaretów, których uczestnicy turnieju prezentują swoje programy w ustalonych przez organizatorów konkurencjach. Z kolei niedziela to dzień wielkiego finału – Koncert Laureatów z prezentacją nagrodzonych skeczy.

     Głównymi trofeami RYJKA są przyznawane od 1998 roku trzy Złote Koryta – statuetki wykonane przez pochodzącego z Marklowic artystę rzeźbiarza, Zbigniewa Murę. Pierwsze Koryto otrzymuje zespół, który zwycięży w klasyfikacji generalnej festiwalu. Każda konkurencja jest osobno punktowana, a przyznane przez zespoły noty (od 0 do 5) sumuje się po zakończeniu kabaretowego pojedynku. Drugie Koryto jest Nagrodą Publiczności (każdy z widzów na karteczce może oddać swój głos na ulubioną grupę); zaś trzecie przyznaje tajny juror, który ujawnia się w chwili ogłoszenia wyników (zwykle jest to osoba znana, związana z artystyczną branżą,) Dotychczas rolę tę pełnili np.: Artur Andrus, Joanna Kołaczkowska, Adam Pernal, Dariusz Kamys, Grzegorz Porowski, Władysław Sikora, członkowie kabaretu DNO).

Od 2000 roku dodatkowo przyznawany jest honorowy tytuł Super Świni, stanowiący szczególne, znaczące wyróżnienie. Dotychczas Super Świnię otrzymali: Władysław Sikora z kabaretu POTEM m.in. za wspieranie młodych kabaretów; Ireneusz Krosny – za najbardziej wymowną sztukę kabaretową; Aleksander Chwastek – za całokształt dokonań na rzecz kabaretu, a w szczególności rybnickich formacji. Podczas VII Jubileuszowego RYJKA Nagrodę Specjalną Zrzeszenia Kabaretowego ROW za czynny udział w rybnickim życiu kabaretowym otrzymała Jadwiga Demczuk – Bronowska i Wojciech Bronowski.

Oprócz Kabaretowego Pojedynku od 2002 roku w czasie festiwalu urządzany
jest dodatkowo Konkurs o Melodyjną Nagrodę im. Artura, nieżyjącego członka Grupy MoCARTA. Jak dotąd laureatami tej nagrody są: kabaret DNO i kabaret NAPAD.

     Rybnicki festiwal to jednak nie tylko przegląd konkursowy. Co roku organizatorzy zapraszają również gwiazdy polskiej sceny kabaretowej. Swoje recitale mieli tu miedzy innymi: Ireneusz Krosny,  Grzegorz Halama, Alosza Awdiejew, Andrzej Fedorowicz, Cezary Pazura, Maciej Zembaty; kabarety: POTEM, MUMIO, RAK, HRABI, KABARET MORALNEGO NIEPOKOJU, QUAZI Kabaret Rafała Kmity i wiele innych.

W przerwach między występami, kiedy następuje zmiana scenografii, kabarety wykonują w holu Klubu – PIĘTERKA – zaimprowizowane ciągi króciutkich zabawnych skeczów. Każdorazowo średni czas kabaretowego wieczoru to 8 godzin śmiechu.

RYJEK adresowany jest głównie do ludzi młodych. Lekka forma kabaretu, „świeże” zespoły oraz telewizyjne i radiowe gwiazdy mogą zapewnić widzom miłą rozrywkę. A o tym, że to impreza na bardzo wysokim poziomie, świadczy corocznie komplet publiczności.

 Agnieszka Kutzmann