Muzeum: wystawa pt. „Rybniccy Żydzi”

W trakcie wernisażu zaplanowano występ krakowskiej grupy tańca izraelskiego Kachol oraz wykład dr Barbary Kalinowskiej-Wójcik wprowadzający do tematu „Żydzi na Górnym Śląsku”. Impreza zostanie zorganizowana w Muzeum w Rybniku w środę 15 lutego o godzinie 17:00.

Wystawa „Rybniccy Żydzi”, która będzie czynna do 29 kwietnia, jest elementem projektu „Żydzi na Górnym Śląsku”, o którym piszemy poniżej.

Projekt „Żydzi na Górnym Śląsku” – Muzeum w Rybniku

Projekt „Żydzi na Górnym Śląsku” jest w swym założeniu inicjatywą o walorach i charakterze zarówno naukowym, jak i społecznym. Stanowi odpowiedź na zidentyfikowany problem, jakim jest słaba znajomość dziedzictwa żydowskiego wśród mieszkańców Górnego Śląska, a także samej historii i znaczenia społeczności żydowskiej na tym terenie. Mając świadomość, jak zubożający dla mieszkańców miasta jest brak łączności z tym aspektem rybnickiej przeszłości, Muzeum w Rybniku zainicjowało niniejszy projekt, który ma z jednej strony uzmysłowić rybniczanom historię lokalnej społeczności żydowskiej (rybnickiej, ale także górnośląskiej), a z drugiej strony otworzyć ich na szeroko pojętą kulturę żydowską.

Jednym z najważniejszych elementów projektu jest przygotowanie i udostępnienie zwiedzającym wystawy czasowej „Rybniccy Żydzi”, którą można będzie oglądać w Muzeum w Rybniku (Rynek 18) w dniach od 16.02. do 29.04. (wstęp płatny zgodnie z cennikiem Muzeum). Zainteresowanych zapraszamy również na wernisaż wystawy, 15.02. o godz. 17:00 (wstęp bezpłatny), podczas którego zobaczyć będzie można występ krakowskiej grupy tańca izraelskiego Kachol, a także posłuchać wykładu wprowadzającego do tematu – „Żydzi na Górnym Śląsku” – który wygłosi dr Barbara Kalinowska-Wójcik z Uniwersytetu Śląskiego.

Sama wystawa jest próbą przybliżenia zwiedzającym mało znanej historii. Jest to zadanie o tyle trudne, że dotyczy społeczności już nieistniejącej, której dramatyczne losy doprowadziły do znacznego zatarcia się śladów ich obecności i działalności na terenie naszego miasta. W obliczu zagrożenia, jakie niesie ze sobą zapomnienie, autorzy wystawy chcieli zaprezentować rybnickich Żydów przez pryzmat trzech punktów odniesienia: miejsc, rzeczy i ludzi. W związku z tym założeniem, na wystawie odnaleźć można różnorakie odwołania do miejsc najważniejszych z perspektywy istnienia lokalnej wspólnoty żydowskiej, a więc rybnickiej synagogi, ochronki dla dzieci oraz kaplicy cmentarnej wraz z cmentarzem. Liczne zdjęcia, teksty  i – co najciekawsze – inscenizacja kaplicy w jednej z sal, mają za zadanie niejako przywołanie dawnego pejzażu miasta, w którym Żydzi – tak jak my dzisiaj - żyli, mieszkali, działali i umierali. Jednocześnie zgromadzone na wystawie obiekty – chociaż często związane bardziej z Górnym Śląskiem niż z Rybnikiem jako takim – mówią o istotnej dla funkcjonowania tej wspólnoty odrębności religijnej; religijności bogatej i głębokiej. Wśród wielu pięknych eksponatów szczególne miejsce zajmują oczywiście ocalone rybnickie macewy, które przyjmują rolę symbolicznego świadectwa.  Najsilniej poruszające jest jednak spojrzenie na rybnickich Żydów przez pryzmat ludzi. Na wystawie wspominane są najbardziej znane żydowskie rodziny, które znacząco zmieniły oblicze miasta przez lata aktywnej działalności gospodarczej, ale również pojedyncze osoby, które w ten sposób tracą swoją anonimowość – przypominają o sobie dzięki zdjęciom, wycinkom z gazet i… historii opowiedzianej w budce telefonicznej. Kuratorami i autorami scenariusza wystawy są Dawid Keller i Marta Paszko, a oprawę plastyczną przygotowała Katarzyna Jendrośka-Goik.

Oprócz centralnego wydarzenia, jakim będzie udostępnienie wystawy, zapraszamy także na koncert muzyki żydowskiej – dnia 21.02. o godz. 17:00 odbędzie się w Muzeum w Rybniku koncert krakowskiego zespołu Quartet Klezmer Trio. Wstęp bezpłatny.

Kolejnym elementem projektu „Żydzi na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku” jest konferencja naukowa o tym samym tytule, w trakcie której usłyszeć będzie można referaty osób ze środowisk akademickich i naukowych z całej Polski. Konferencja trwać będzie 2 dni – 1.03. zapraszamy słuchaczy od godz. 14 do siedziby Muzeum, a 2.03. już od godz. 9:30 do Ośrodka Dydaktycznego Uniwersytetu Śląskiego na terenie rybnickiego Kampusu. Wygłoszone referaty pozwolą lepiej zrozumieć społeczność żydowską na tym terenie. Wstęp na konferencję bezpłatny. W celu upowszechnienia osiągnięć konferencji, referaty na niej wygłoszone udostępnione będą w postaci publikacji w 2012 roku. Program konferencji zostanie podany wkrótce.

Opisane powyżej działania w ramach projektu mają w swoim ogólnym, społecznym wymiarze propagować wśród lokalnej społeczności – szczególnie jej młodych członków – przede wszystkim postawy otwartości, tolerancji i jednocześnie braterstwa, które pozwalają zapobiegać tragediom takim jak ta, która dotknęła niegdyś osoby pochodzenia żydowskiego. Aby jednak działania na rzecz tolerancji były skuteczne, konieczna jest wiedza na temat kultury i historii tej grupy, szczególnie na niwie lokalnej. Projekt „Żydzi na Górnym Śląsku” ma w swym założeniu stać się inicjatywą, która zachęci do intensyfikacji dalszych badań w tym zakresie, a także zainspiruje inne, mniejsze miasteczka górnośląskie do eksplorowania swojej przeszłości, związanej ze społecznościami żydowskimi. 

Projekt objęli patronatem honorowym: Prezydent Miasta Rybnik Adam Fudali, Marszałek Województwa Śląskiego Adam Matusiewicz, Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma oraz Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie.

Informacje o zespołach:

Quartet Klezmer Trio to zespół wykonujący  wokalno-instrumentalną muzykę klezmerską  inspirowaną  muzyką tradycyjną  Żydów Aszkenazyjskich. Zespół czerpie z tradycyjnych melodii galicyjskiej  diaspory, łącząc je ze współczesnymi tradycjami wykonawczymi i  nowoczesnymi brzmieniami. Od lat funkcjonuje na krakowskim Kazimierzu. Współpracuje z Klezmer Hojs, wydawnictwem Austeria, Leopoldem Kozłowskim, Muzeum Galicja, FKŻ. Zespół wydał dwie płyty  „Klezmer street songs”, „8 p.m.” (wydawnictwo Austeria).
Quartet Klezmer Trio, to trzy osoby i cztery instrumenty:
Magda Brudzińska – śpiew i altówka
Oskar Gut –akordeon
Piotr Południak – kontrabas

Krakowska grupa KACHOL (hebr. Niebieski), zajmująca się tańcem izraelskim oraz poznawaniem kultury izraelskiej poprzez sztukę, powstała w styczniu 2004 roku
w Staromiejskim Centrum Kultury Młodzieży. Izraelski taniec folkowy powstał wraz z początkiem państwa Izrael, jego rozwój przypada na lata 40-te XX wieku.
W ramach Warsztatów Tańca Izraelskiego odbywają się również prelekcje tematyczne, prezentacje filmów izraelskich, koncerty, wspólne wyjazdy. Uczestnicy grupy KACHOL zdobywają nowe doświadczenia i umiejętności podczas Międzynarodowych Warsztatów Tańca Izraelskiego, m.in. na Węgrzech (Machol Hungaria), w Czechach (Machol Czechia) oraz Niemczech, Anglii i Austrii, a od 2007 roku również w Polsce.

Organizatorka i koordynatorka grupy – Marzena Dudziuk-Koluch.
Aranżacja tańców – Kinga Pawlus.
Współpraca: Awa Szymańczuk, Maja Skupińska
Tancerze: Dagmara Bożek-Andryszczak, Marzena Dudziuk-Koluch, Grzegorz Dziubiński, Katarzyna Gasińska, Beata Krzywda, Anna Musiewicz, Kinga Pawlus, Marta Piwowarczyk, Awa Szymańczuk, Magdalena Wielgus, Ewa Ziółkowska.