Rozbudowa Rybnika będzie pod ściślejszą kontrolą

Red.: Nowością w Rybniku był ostatnio przetarg na sprzedaż działek przy ul. Zebrzydowickiej w którym jednym z kryteriów oceny oferentów, była jakość koncepcji architektonicznej. Czy możemy oczekiwać że w Rybniku będą organizowane konkursy urbanistyczne i architektoniczne na obiekty i miejsca, które chce zagospodarować miasto w najbliższych latach?

Janusz Orzeł: Kilka razy byłem współorganizatorem konkursów architektonicznych, a także brałem udział w konkursach architektonicznych i urbanistycznych. Wszystkie te doświadczenia wspominam pozytywnie. Będę się starał przekonywać do ich organizacji w Rybniku, bo to najlepszy sposób na wyłonienie najciekawszego sposobu zagospodarowania kluczowych terenów lub koncepcję ważnych obiektów. Uczestnicy konkursu traktują wzajemną rywalizację bardzo poważnie, bo wygrać konkurs to duży prestiż w środowisku projektowym. W rezultacie w ten sposób można najtaniej pozyskać do współpracy najlepsze zespoły projektowe.

Co z rozwojem małej architektury w naszym śródmieściu – w porównaniu do innych dużych miast brakuje u nas rzeźb, fontann, nowych form organizowania zieleni, placów zabaw. Czy w tej materii jest możliwość większego zaangażowania w to artystów i lokalnych twórców?

Obecnie trwają prace koncepcyjne nad zwiększeniem atrakcyjności przestrzeni najważniejszej po Rynku, czyli ciągiem ulic Jana Sobieskiego – Powstańców Śl. do bazyliki oraz ciągów przyległych do niego. Dyskusja nad koncepcją przedstawioną przez pracownię „Top-project” trwa i można w niej uczestniczyć. Zaprezentowany w niej przykład nowej formy parku przy bazylice - jeśli zyska akceptację i będzie zrealizowany - to odważna, nowoczesna forma zieleni. W tym rejonie pojawią się też nowe elementy małej architektury oraz fontanna. W obszarze Śródmieścia właściwie nie ma nowoczesnej rzeźby w plenerze, dlatego chciałbym aby jej ciekawe przykłady powstały, bo to bardzo identyfikuje ważne miejsca i świadczy o ich niepowtarzalności. Myślę że w tym zakresie gorzej sytuacja przedstawia się w dzielnicach, gdzie elementy małej architektury oraz nowoczesne tereny zieleni powinny szerzej zagościć.

Jak pan widzi rozwój urbanistyczny Rybnika? Jak mają zmieniać się zabudowa i funkcje poszczególnych ulic?

Rozwój urbanistyczny miasta zapisany jest w studium. Zmiany w zagospodarowaniu powinny następować ewolucyjnie w sposób kontrolowany i przemyślany. Na rok 2013 zaplanowano już wcześniej przystąpienie do opracowania nowej edycji studium, wynikającej z konieczności zmiany niektórych ustaleń oraz wniosków mieszkańców. Nie oznacza to fali nowej urbanizacji terenów dotychczas nieprzeznaczonych pod zabudowę, lecz aktualizację kierunków zagospodarowania przestrzennego w związku ze zmianą niektórych uwarunkowań, na przykład realizacją dróg. Ta aktualizacja to też właściwy czas na przemyślenie ewentualnych nowych rozwiązań komunikacyjnych. Historyczne centrum Rybnika należy chronić i powinno w szerszym zakresie niż dotychczas stać się strefą dominacji ruchu pieszego. Przy okazji należałoby dążyć do klarownego funkcjonalnego definiowania obszarów miasta. A urbanizacja w dalszej perspektywie? Powoli zauważamy, że województwo śląskie, jak i cały kraj, znajduje się w warunkach kryzysu demograficznego i wzorem państw zachodnich rozwój postrzegany będzie coraz częściej jako umiejętne i kontrolowane „kurczenie się”. W związku z faktem, że ludzi będzie mniej, będziemy zmuszeni stawić czoła zjawisku starzenia się społeczeństwa, a dotychczasowe strategie „rozwoju” uparcie promujące wyznaczanie nowych terenów pod zabudowę, nie będą dawały impulsów rozwoju i nie będą właściwą drogą by przełamać trend kurczenia się populacji. Nie brzmi to optymistycznie, ale lepiej być świadomym i przygotowanym na zachodzące zmiany, także w kontekście urbanistyki Rybnika.

Czy jest możliwy program eliminacji niskiej zabudowy w Śródmieściu i pobliskiej dzielnicy Smolna?

Jak wspomniałem, zachodzące zmiany powinny następować ewolucyjnie. Miejscowe plany już obecnie posiadają ustalone współczynniki i parametry zabudowy, do których należy stosować się przy realizacji nowych i rozbudowie istniejącej obiektów. W nowych planach -  jeśli powstaną -  będą bardziej precyzyjne i szczegółowe parametry i współczynniki, których rolą będzie wymusić realizację zabudowy właściwej do danego kwartału – także w zakresie wysokości, ilości kondygnacji; i tylko w tym znaczeniu można mówić o długofalowym, uwarunkowanym rynkowo, procesie eliminacja niskiej zabudowy w Śródmieściu.

Czy jest możliwe stworzenie subregionalnego nowoczesnego węzła komunikacyjnego w okolicy rybnickiego dworca PKP na miarę XXI wieku?

Myślę że to możliwe i bardzo bym sobie tego życzył. Jednak w bliskiej przyszłości to mało realne, ponieważ dużo zależy od działań restrukturyzacyjnych PKP, które powinny stać się atrakcyjną, konkurencyjną ofertą komunikacyjną, tak by częściej ten środek transportu był wybierany przez mieszkańców. Główne zadania w tym zakresie to skrócenie czasu i poprawa standardu podróży. Przykład dobrego funkcjonowania kolei jest blisko – zaraz za zachodnią granicą. Myślę, że każdy kto choć raz korzystał z DB (niemiecki odpowiednik PKP) ma podobne odczucia. Niestety, warunki nowoczesnego, sprawnego funkcjonowania tego systemu transportu są kosztowne i czasochłonne. I tak na przykład, warunkiem koniecznym utrzymania czystości w wagonach są zadaszone perony na wszystkich stacjach. Dziś w naszych warunkach to nierealne. To jednak wszystko sprawy poza możliwościami i kompetencjami samorządów. A co można zrobić w zakresie realizacji nowoczesnego węzła komunikacyjnego? Starać się, aby pozostałe systemy komunikacji miały swoje punkty przesiadkowe w bezpośredniej bliskości dworca PKP, a także zadbać, aby miejscowy plan dopuszczał nowe połączenia komunikacyjne oraz inne atrakcyjne funkcje w obszarze węzła, które spowodują że stanie się on jeszcze bardziej aktywnym generatorem ruchu.

Co miasto może zrobić, aby zapobiec bałaganowi urbanistycznemu? Mam na myśli budowę bloków i biurowców między domami prywatnymi i odwrotnie - pozwalanie na budowę niskich budynków w sąsiedztwie innych wyższych.

Dbać, aby miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które są stanowionym przez samorząd obowiązującym prawem, posiadały jasne, dobre ustalenia stojące na straży zrównoważonej urbanizacji terenów. To trudny proces, gdyż trzeba z jednej strony wyważyć elastyczność ich ustaleń, by dopuścić inwencję i kreatywność mieszkańców i projektantów, z drugiej zaś, przyjąć twarde progowe zapisy, współczynniki i parametry chroniące obszar przed bałaganem urbanistycznym.

Co z bulwarami nad Nacyną i nowymi miejscami dla rekreacji w Rybniku?

Projekty koncepcyjne bulwarów nad Nacyną już opracowano. Myślę, że jest jeszcze czas na modyfikacje i nowe pomysły. To jeden z tematów jaki mógłby być rozwiązany w formie konkursu urbanistycznego. W opinii wielu mieszkańców w naszym mieście odczuwa się brak dużego miejskiego założenia parkowego. Nasz największy park „Kozie Góry”, znany raczej z dawnej nazwy  jako „Hazynhajda”, z racji lokalizacji (za barierą urbanistyczną jaką stanowi torowisko kolejowe) nie jest uczęszczanym przez ogół rybniczan parkiem miejskim. Jednocześnie dla każdego kto szuka  kontaktu z naturą w obszarze miasta oraz w jego bezpośrednim sąsiedztwie występują wciąż wartościowe ekologiczne tereny. Chciałbym, aby powstał zielony ciąg spacerowy i rowerowy wzdłuż całej Nacyny, łączący się w systemie z terenami zielonymi wzdłuż Rudy, a także z dzielnicą Kamień; dla spragnionych zieleni korzystna jest bliskość Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”, a tereny w sąsiedztwie Zalewu Rybnickiego to wciąż obszar o dużym potencjale rekreacyjnym.

Świetnym pomysłem było zwolnienie z podatku od nieruchomości tych, którzy wyremontowali elewacje w Śródmieściu. Czy nie można tego programu rozszerzyć o np. rozbudowę budynków o dodatkowe piętra czy też współpraca z właścicielami budynków czy terenów które szpecą w naszym Śródmieściu?

Rzeczywiście wspomniana zachęta finansowa zadziałała i dała wymierne korzyści estetyczne w centrum miasta. Zapewne można rozważyć rozszerzenie takiej oferty na inne ulice i rejony miasta. Należy jednak pamiętać, aby takie działania były sprawiedliwe społecznie. Generalnie działania inwestycyjne dotyczące prywatnych obiektów leżą w gestii właścicieli nieruchomości, a sytuacja rynkowa decyduje o tempie przemian.

Co pan sądzi o pomyśle władz Katowic, które powołały niedawno architekta miejskiego. Jednym z jego zadań jest opiniowanie projektów architektonicznych i przekonywanie do stosowania dobrych wzorców z innych miast? Czy w Rybniku, w którym niektóre zrealizowane projekty np. Sądu Okręgowego wzbudziły kontrowersje, przydałaby się funkcja takiego "miejskiego estety"? Mógłby się on zająć również estetyką kolorystyczną, obiektami tymczasowymi typu ogródki piwne, napisami, rozwieszonymi reklamami, szyldami sklepowymi, designem zamawianych elementów małej architektury itd.

Rybnik także realizuje już od lat własny pomysł na poprawę estetyki. Szczególnie przez przyjezdnych działania te są zauważane i wysoko oceniane, zwłaszcza w kwestii dbałości o tereny zielone, poprawy stanu dróg oraz aktywizacji i funkcjonowania centrum miasta.
Co do pomysłu samorządu katowickiego - czas pokaże jakie da efekty. Można się zastanowić czy jest społeczne zapotrzebowanie, a raczej przyzwolenie na powołanie wspomnianego „miejskiego estety” lub inaczej „cenzora” oceniającego i opiniującego projekty? Osobiście uważam, że nie. Należy pamiętać, że brak jest możliwości prawnych, aby wymusić na właścicielu lub projektancie „właściwą” estetykę obiektu, bo ta „właściwa” to jaka? Warunki ogólne wynikają z planu miejscowego. Za estetykę i kompozycję obiektu odpowiada architekt, który otrzymał zlecenie na wykonanie projektu. To duża odpowiedzialność i nie należy z niej projektantów zwalniać, bądź jej rozmywać.

Janusz Orzeł jest nowym Naczelnikiem Wydziału Architektury Urzędu Miasta Rybnika. W 2012 roku zastąpił na tym stanowisku Janusza Błaszczyńskiego, który odszedł na emeryturę.