Zakaz palenia węglem w Rybniku nieunikniony? Rybnicki Alarm Smogowy mówi o tym wprost

Cały kraj, w tym przede wszystkim Rybnik od lat walczą o lepsze powietrze. Podejmowane działania i stosowanie się do obowiązujących przepisów uchwały antysmogowej przynoszą w Rybniku dobre rezultaty. Walka jednak się nie kończy, a może właśnie dopiero zaczyna. Prezes Polskiego Alarmu Smogowego zwrócił uwagę na to, że poprawa jakości powietrza w ciągu ostatnich lat jest zauważalna, jednak zaostrzenie norm, jakie wprowadza Unia Europejska, wymaga dalszych działań.

- Gdy zaczynaliśmy działać jako PAS, dane PMŚ dotyczące zanieczyszczenia benzo[a]pirenem przekraczały grubo ponad 10 nanogramów na metr sześcienny w skali roku i to było bardzo powszechne. Były miejscowości, w których te zanieczyszczenia średniorocznie sięgały 15-17 razy więcej. Teraz ta poprawa nastąpiła w wielu miejscowościach, między innymi w Rybniku - mówi Andrzej Guła, Prezes PAS.

Tymczasem, kiedy cieszymy się z poprawy jakości powietrza, Unia Europejska kategorycznie zaostrza normy emisji związków rakotwórczych. Do tej pory prawo określało ilość emisji pyłów drobnych PM10 i PM2,5 związki rakotwórcze takie jak benzo[a]piren nie były objęte obowiązkową normą prawa.

Sytuacja zmieniła się niespełna dwa tygodnie temu, kiedy to Rada Europy przyjęła nową dyrektywę do spraw jakości powietrza, a która znacząco zaostrza standardy jakości powietrza w zakresie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, w tym benzo[a]pirenu (BaP). Norma została określona na odpowiednim poziomie i dla BaP to jest jeden nanogram średniorocznie. Więcej pisaliśmy o tym w osobnym artykule >>UE przyjęła nowe, zaostrzone normy jakości powietrza. Co to oznacza dla Rybnika?<<

Dla zobrazowania sytuacji, w tej chwili, po zdecydowanej poprawie jakości powietrza, z którą miasto zmaga się od lat, w Rybniku ta norma jest przekroczona czterokrotnie. Należy podkreślić w tym miejscu, że normy, które obowiązują i obowiązywały w UE, nie są najostrzejszymi normami, które są na świecie i nie są tymi normami, które gwarantują ochronę zdrowia i życia ludzi, o czym wielokrotnie mówiła Światowa Organizacja Zdrowia. Stąd też decyzja Rady Europy o przyjęciu nowej dyrektywy, czyli de facto o zbliżeniu norm jakości powietrza do tych, które Światowa Organizacja Zdrowia uznaje za akceptowalne z punktu widzenia ochrony zdrowia i życia ludzi.

Koniec spalania węgla w Rybniku nieunikniony

Pojawia się więc pytanie, co zrobić, by spełnić obostrzenia, które zaczną obowiązywać od 2030 roku? Ważną rzeczą jest to, żeby mieć świadomość, jakie są główne źródła zanieczyszczenia benzo[a]pirenem. Głównym źródłem zanieczyszczenia BaP jest spalanie węgla i drewna w starych, nieefektywnych urządzeniach grzewczych. Czy więc rybniczanie podzielą los mieszkańców Krakowa, którzy już przed kilkoma laty wprowadzili całkowity zakaz palenia węglem? Wszystko na to wskazuje.

- Odpowiedź, czy należy zatem całkowicie odejść od spalania węgla, za każdym razem powinna wynikać z modelowania, z analiz uwarunkowań lokalnych, ponieważ tak naprawdę bardzo dużo zależy od tego, w jakim miejscu znajduje się dana miejscowość. W Krakowie było wiadomo, że bez całkowitego zakazu spalania węgla i drewna nie osiągniemy poziomu w jakości powietrza gwarantujących ochronę zdrowia i życia mieszkańców Krakowa. To, że mamy problem z BaP w Rybniku, nie ulega wątpliwości, jak również nie ma wątpliwości, że działania w samym Rybniku już nie wystarczą. Musimy patrzeć na szersze terytorium. Pamiętajmy, że smog nie zna granic. To nie jest tak, że smog jest generowany tylko w obrębie granic Rybnika i tylko stąd pochodzi. Mamy również do czynienia z napływem smogu z gmin ościennych — mówi Andrzej Guła, Prezes Polskiego alarmu Smogowego.

Bez owijania w bawełnę, konieczność odejścia od węgla na przestrzeni lat potwierdza Rybnicki Alarm Smogowy. Zdaniem działaczy Ślązacy, w tym również rybniczanie muszą zacząć godzić się z faktem, że żywotność kopalni, którą w naszym regionie określa się do roku 2049, nastąpi dużo szybciej, a my już teraz powinniśmy o tym myśleć, zmieniając źródła ogrzewania naszych domów.

- Pewne jest, że bez odejścia od spalania węgla Rybnik nie jest w stanie spełnić wprowadzonych od 2030 roku norm BaP. To jest fizyka. Jeżeli państwo zezwala na zastąpienie jednego kotła węglowego innym, nowszym kotłem węglowym, którego emisyjność jest niższa, ale jest, to nie ma możliwości, aby nie emitować pyłów, czy BaP. Dopóki jest węgiel w polskich kotłowniach, to będą produkowane pyły i będzie produkowany benzo[a]piren - mówi stanowczo Zdzisław Kuczma z Rybnickiego Alarmu Smogowego.

Rybnik również popiera działania skierowane w stronę odejścia od palenia węglem i drewnem, ale jak podkreśla prezydent Piotr Kuczera, Miasto przed szereg nie wyjdzie z powodu ograniczonych kompetencji, jakie w tym zakresie posiada samorząd.

- Uchwała antysmogowa nie miałaby sensu, gdyby działała wybiórczo. Możemy mówić o zakresie realizacji tej uchwały, ale tak naprawdę czynnik sprawczy powinien iść z samorządu wojewódzkiego w kierunku samorządów lokalnych. Z punktu widzenia działań Urzędu Marszałkowskiego i Sejmiku Województwa Śląskiego, moim zdaniem one nastąpią. Ja jako prezydent miasta jestem za odejściem od spalania węgla w gospodarstwach domowych, ale to musi być decyzja organu ogólnowojewódzkiego - przyznał włodarz Rybnika.

- Jestem zwolennikiem działań ewolucyjnych, a nie rewolucyjnych. Proszę popatrzeć na jedną prostą rzecz, już nawet umowa społeczna nakreśliła datę 2049 rok zamknięcia przemysłu węglowego w Polsce. Prawdopodobnie patrząc na dane wydobycia, to nastąpi dużo, dużo szybciej. My jako cały region musimy się na to przygotować, bo to będzie gigantyczna zmiana w obszarze społecznym, gospodarczym, właściwie w każdym, bo powiązanie lokalnych społeczeństw z górnictwem przecież jest bardzo, bardzo silne - dodał Piotr Kuczera.

Kraków odszedł od węgla jako pierwszy

Kraków od 2013 roku przygotowywał mieszkańców do wprowadzenia drastycznej ustawy zakazującej spalanie węgla i drewna. Paweł Ścigalski, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Jakości Powietrza zaznaczył, że rozwiązanie to pozwoliło osiągnąć cel, jednak walka o czyste powietrze cały czas w Krakowie trwa. Cały czas są prowadzone kontrole, ale też magistrat cały czas proponuje pozostałym jeszcze mieszkańcom wparcie finansowe koniecznej inwestycji.

- Bez tego typu twardych rozwiązań prawnych na pewno byśmy do tego stanu, który mamy obecnie, jeśli chodzi o jakość powietrza, dochodzili znacznie dłużej. Wprowadzenie rozwiązań prawnych było poprzedzone szeregiem różnego rodzaju programów, czy ograniczeń emisji, czy termomodernizacji, czy programem osłonowym, gdzie wspieraliśmy i do tej pory wspieramy te gospodarstwa domowe, które wymieniają piece i mają problemy z finansowaniem opłat za energię. Szereg działań podjętych w ostatnich 10 latach doprowadziło do tego, że w Krakowie, można powiedzieć, zniknęły piece na węgiel i drewno. W zeszłym roku, na każdej z ośmiu stacji monitoringu powietrza w Krakowie, nie mieliśmy przekroczonych norm średniorocznych ku PM10. Zbliżamy się na wielu stacjach do tego poziomu też normatywnego, jeśli chodzi o BaP. Widzimy, że to jest wyraźna poprawa - wymienia Paweł Ścigalski.

Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Jakości Powietrza uważa, że skoro Kraków z odejściem od spalania paliw stałych sobie poradził, tym bardziej sporo mniejszy Rybnik ma na to szansę. Jednak warunkiem jest odpowiednia komunikacja z mieszkańcami i rozsądny plan wsparcia finansowego przygotowany dla nich.

- Trzeba to wcześniej zadeklarować mieszkańcom, dać im jakiś czas, by byli gotowi na wprowadzenie takich regulacji. Wydaje mi się, że jeżeli udało się w tak dużym mieście, jak Kraków, to w Rybniku też jest to możliwe. Z roku na rok u nas pomoc mieszkańcom pochłania coraz mniej pieniędzy. Mówimy o budżecie na ten cel kilku milionów rocznie, kiedy na początku, gdy wprowadziliśmy nowe regulacje, to było 6-8 miliardów złotych rocznie. Patrząc proporcjonalnie na budżet miasta, to naprawdę nie jest duży udział. Myślę, że po takim sensownym przemyśleniu tego typu wsparcia dla mieszkańców, odejście od węgla jest możliwe w innych miejscowościach — zakończył Paweł Ścigalski.

Wg szacunków z 2023 roku, w Rybniku działało jeszcze około 10 tys. kotłów na paliwo stałe, z czego połowa stanowiła 5 klasę.

Jakie jest wasze zdanie na temat zakazu ogrzewania domów węglem i drewnem?