Wysokie miejsce Rybnika w Indeksie Zdrowych Miast 2024. Sąsiedzi też w czołówce

Indeks Zdrowych Miast. Co to takiego?

Indeks Zdrowych Miast jest już od 3 lat opracowywany w grupie, składającej się z ekspertów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, oraz Grupy LUX MED. Przedstawiają teraz najnowszy ranking pod tą nazwą.

Jest to indeks, który porównuje, jakie warunki dla zdrowego życia mieszkańców tworzą w Polsce miasta na prawach powiatu. Są to miasta w Polsce, w których w końcu 2022 r. mieszkało, według danych GUS niemal 12,4 milionów mieszkańców, zatem niemal 1/3 ludności Polski. Tworzenie odpowiedniej jakości życia dla mieszkańców jest jednym z ważniejszych zadań samorządów, w tym miast – czytamy we wstępie publikacji.

Autorzy indeksu podkreślają, że Indeks Zdrowych Miast pozwala na syntetyczne ujęcie tego, jak otoczenie społeczne, środowiskowe, gospodarcze i polityki ich w miastach sprzyjają zdrowiu jego mieszkańców.

Jego wyniki wskazują na dużą różnorodność warunków, jakie tworzą miasta, na co wskazują wyniki w ramach poszczególnych obszarów ujętych w Indeksie. Wyniki naszych prac mogą zainspirować władze miast do wdrażania rozwiązań sprzyjających poprawie zdrowia i jakości życia mieszkańców – przekonują.

- Indeks Zdrowych Miast w coraz większym stopniu jest rozpoznawany jako narzędzie wspierające podejmowanie decyzji dotyczącej polityk miast w zakresie zdrowia. Trzecia edycja indeksu utrzymuje duże zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi miastami w różnych obszarach uwzględnionych w zestawieniu Tak, jak w poprzednich edycjach, nie ma miasta „idealnego”, które w każdym z obszarów byłoby liderem, ale też nie ma miasta „najgorszego”, które wypada najgorzej we wszystkich kategoriach. W poszczególnych obszarach widać duże zmiany, co pokazuje na dużą dynamikę i to, że działania na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców mogą dać efekty - podkreśla dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, Prorektorka ds. Nauki SGH.

Ranking obejmuje od początku miasta na prawach powiatu, czyli takie miejscowości, które „mają podobne zadania i funkcje dla swoich mieszkańców w bardzo wielu obszarach ich życia osobistego, społecznego i zawodowego”.

Dzięki temu Indeks Zdrowych Miast jest narzędziem, który pokazuje jak w poszczególnych obszarach miasta się między sobą różnią, ale też jak sytuacja poszczególnych miast relatywnie się zmienia. Daje to dodatkową wiedzę samorządom na co zwracać uwagę kształtując politykę miejską, aby kreować warunki do zdrowej i zrównoważonej przestrzeni miejskiej. Poza opracowaniem Indeksu Zdrowych Miast, zespół przeprowadza również badanie ankietowe adresowane do władz miast oraz ich mieszkańców. Jego wyniki pozwalają na pogłębienie wniosków dotyczących działań samorządów w odniesieniu do analizowanych obszarów, a także tego, jak w poszczególnych obszarach jakość swojego życia w miastach oceniają ich mieszkańcy – przekonują autorzy publikacji.

Jaką dobrano metodykę?

Jak dalej się dowiadujemy, publikacja zawiera zaktualizowaną metodę badawczą, aby jeszcze lepiej odzwierciedlała aktualne potrzeby i wyzwania stojące przed polskimi miastami.

Kontynuujemy analizę miast w ośmiu kluczowych obszarach: zdrowia, ludności i pokolenia, usług komunalnych i społecznych, edukacji, mieszkalnictwa, środowiska, infrastruktury oraz przestrzeni. Zachowując spójność w badaniach, umożliwiamy porównywanie wyników z poprzednich lat, co pozwala śledzić postępy i wprowadzać usprawnienia tam, gdzie są one najbardziej potrzebne. Dodatkowo - i to jest nowość – analizujemy temat samotności w miastach – wyjaśniają autorzy.

Tegoroczna edycja Indeksu po raz pierwszy obejmuje również pogłębione badania ankietowe, skierowane zarówno do władz miejskich, jak i bezpośrednio do mieszkańców. Metodyka Indeksu Zdrowych Miast została wypracowana w 2022 r. i utrzymana co do zasady
w trzech edycjach Indeksu.

Uwzględnia ona międzynarodowe doświadczenia i praktyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i jej działania dotyczące wdrażania sieci zdrowych miast, a także wybrane doświadczenia międzynarodowe (np. miasto Vancouver). W szczególności za punkt wyjścia do wyboru obszarów i mierników ujętych w Indeksie Zdrowych Miast przyjęto wytyczne WHO, które wskazuje, że przyjęte mierniki powinny:

 

- identyfikować kierunek, w którym można poprawić stan zdrowia ludności,

 

- identyfikować problemy zdrowotne w mieście,

 

- identyfikować czynniki wpływające na zdrowie w mieście,

 

- działać jako bodziec do wprowadzania zdrowych zmian w mieście,

 

- wyznaczać cele związane ze zdrowiem,

 

- informować opinię publiczną, polityków i profesjonalistów na tematy związane ze zdrowiem w przystępny sposób,

 

- brać pod uwagę opinię lokalnej społeczności na temat problemów zdrowotnych w mieście – dowiadujemy się.

Tak jak pisaliśmy wcześniej, w ramach prac nad indeksem wybrane zostały wskaźniki w ośmiu obszarach: zdrowie, ludność, usługi komunalne i społeczne, edukacja, mieszkalnictwo, środowisko, infrastruktura oraz przestrzeń.

W każdym z obszarów zostały wykorzystane mierniki charakteryzujące analizowane miasta w wybranych obszarach. Wybrane zostały takie mierniki, które dostępne w istniejących bazach danych statystycznych, w tym w Banku Danych Lokalnych GUS, ProfiBazy (za rok 2022) i strony internetowej Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT), a także danych z bazy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej – czytamy w publikacji.

Na początkowym etapie opracowywania Indeksu Zdrowych Miast, wybranych zostało ponad 100 różnych mierników. Wszystkie wybrane mierniki zostały poddane weryfikacji w 2-stopniowym procesie polegającym na:

A. obliczeniu współczynnika zmienności dla każdego miernika (niska wartość współczynnika zmienności, która była podstawą do odrzucenia miernika z uwagi na to, że nie różnicuje miast przyjętych do analizy).

B. przeprowadzeniu analizy korelacji między wszystkimi miernikami, co pozwoliło odrzucić wskaźniki mocno ze sobą powiązane i niosące tą samą lub podobną wartość informacyjną.

Oznacza to, że w każdym z obszarów wartości indeksów cząstkowych przyjmują wartość od 100 (miasto o najbardziej korzystnym zestawie mierników w obszarze) do 0 (miast o najmniej korzystnym zestawie mierników w obszarze). Do obliczenia wartości złożonego Indeksu Zdrowych Miast, każdemu z 8 obszarów za pomocą metody analizy hierarchicznej przydzielone zostały odpowiednie wagi. Wartość ustalonych wag dla poszczególnych obszarów prezentuje Wykres 1. Wagi te są takie same we wszystkich trzech edycjach Indeksu:

Końcowe wartości Indeksu Zdrowych Miast są średnią ważoną ocen indeksów cząstkowych w poszczególnych obszarach. Oznacza to, że maksymalna wartość 100 jest zatem poziomem teoretycznym, który oznacza miasto idealne, będące liderem we wszystkich obszarach oceny. Od tej edycji wyniki Indeksu Zdrowych Miast prezentujemy w dwóch grupach – miast dużych, powyżej 300 tys. mieszkańców, oraz miast poniżej 300 tys. mieszkańców. W pierwszej grupie mieszka około połowy mieszkańców miast objętych indeksem (6,06 mln osób), w drugiej jest to około 6,24 mln osób – dowiadujemy się.