Wspólna odpowiedzialność za zdrowie – eksperci debatowali w Rybniku (zdjęcia)

Konferencja pod patronatem Śląskiego Państwowego Wojewódzkieg Inspektora Sanitarnego w Katowicach, była okazją do rozmów o profilaktyce, szczepieniach, psychiatrii, onkologii, ale też uświadomieniem, że zdrowie każdego z nas leży w naszych własnych rękach.

Wśród prelegentów znaleźli się m.in. prof. dr hab. n. med. Bogdan Michalski - specjalista w dziedzinie ginekologii, położnictwa i ginekologii onkologicznej, Mariola Kujańska - psycholog Regionalnego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej w Rybniku, czy Zuzanna Cebo, specjalista psychiatra. Omawiano nie tylko wyzwania współczesnego systemu zdrowia, ale także nowoczesne rozwiązania – od onkologii integracyjnej po innowacyjne podejście do szczepień i zdrowia psychicznego.

Profilaktyka to inwestycja, nie koszt

Mariola Kujańska podkreśliła, że współczesne systemy ochrony zdrowia muszą przestawić się z leczenia chorób, na dbanie o zdrowie jeszcze przed ich pojawieniem się. Profilaktyka, jej zdaniem, wciąż jest niedoceniana, a przecież, jak mówi „to najlepszy sposób leczenia, tylko że działa z wyprzedzeniem”.

– My, jako społeczeństwo, nie możemy już patrzeć na zdrowie tylko przez pryzmat szpitala i lekarza. Zdrowie zaczyna się w domu, w szkole, w miejscu pracy. Jeśli tam zawiedziemy, szpital będzie za późno – mówiła.

Kujańska zwróciła także uwagę na rolę edukacji zdrowotnej i kultury zaufania. W jej ocenie jednym z głównych problemów systemowych jest niedostateczna informacja oraz brak dialogu z pacjentem.

– Ludzie chcą rozumieć, a nie tylko być obsłużeni. Nie wystarczy powiedzieć „proszę się badać” – trzeba wytłumaczyć, dlaczego to ważne i co z tego wynika. Mówienie o profilaktyce nie ma sensu, jeśli pacjent nie ma gdzie zrobić podstawowych badań albo nie stać go na dojazd do ośrodka zdrowia. Profilaktyka musi być blisko ludzi – mówiła.

Zaproponowała także konkretne kierunki działań, takie jak wprowadzenie programów zdrowotnych w szkołach i zakładach pracy oraz budowanie systemu lokalnych koordynatorów zdrowia – osób, które łączyłyby instytucje, lekarzy i mieszkańców.

– Musimy zacząć mówić jednym językiem: lekarz, pacjent, urząd i szkoła. Inaczej każdy robi swoje, a zdrowie gubi się w papierach. Jeśli nie zbudujemy zdrowia publicznego na wartościach, to żadna reforma nie przyniesie trwałego efektu. A wartością podstawową jest zaufanie i wspólnota odpowiedzialności - podkreśliła.

Zwróciła też szczególną uwagę na potrzebę zmiany podejścia do szczepień, które często stają się źródłem nieporozumień i nieufności.

– Musimy odejść od myślenia o szczepieniu jako przymusie. Nowoczesne szczepienie to świadomy wybór, oparty na edukacji, empatii i partnerskiej relacji z pacjentem. Potrzebujemy nowej narracji: nie „szczep się, bo musisz”, ale „szczep się, bo to najlepsze, co możesz zrobić dla siebie i innych” - zauważyła.

Szczepienia dla pacjentów onkologicznych – nowy kierunek w medycynie

Prof. Bogdan Michalski poruszył temat nowoczesnych terapii szczepionkowych dedykowanych osobom z chorobami nowotworowymi. Jak się okazuje, to szczepionka przeciwko wirusowi COVID-19 stała się punktem wyjścia do rozwoju nowych metod leczenia nowotworów. Jak zaznaczył specjalista, choć temat wciąż znajduje się w fazie badań klinicznych, już teraz budzi ogromne nadzieje.

– Mówimy tu nie tylko o szczepieniach profilaktycznych, ale o szczepieniach terapeutycznych – wspomagających leczenie onkologiczne. To zupełnie nowy kierunek, który integruje immunologię, onkologię i zaawansowaną biotechnologię - zaznaczył.

Profesor wskazał, że takie szczepienia mają na celu pobudzenie układu odpornościowego pacjenta do walki z już istniejącymi komórkami nowotworowymi.

– Celem jest wzmocnienie indywidualnej odporności organizmu i precyzyjne ukierunkowanie jej na konkretne typy komórek rakowych. To coś więcej niż tradycyjne leczenie – to personalizacja terapii na poziomie biologii molekularnej.

Mimo że technologia ta wciąż jest testowana, już teraz wzbudza zainteresowanie środowisk naukowych i klinicznych w Europie i USA. Jest to lek, który może zastąpić trudne i bardzo obciążające cały organizm chemioterapie. Jak zaznaczył Michalski.

– Jeśli badania zakończą się sukcesem, będziemy świadkami nowej ery w leczeniu nowotworów. Ery, w której szczepienie stanie się narzędziem walki nie tylko z wirusami, ale z rakiem - mówił z nadzieją.

Zdrowie psychiczne – priorytet XXI wieku

Temat zdrowia psychicznego pojawiał się wielokrotnie. Zuzanna Cebo zwróciła uwagę na dramatyczny wzrost problemów psychicznych – zwłaszcza wśród młodych osób.

– Każdy psychiatra widzi, że dziś pacjenci przychodzą coraz młodsi. Depresje, samookaleczenia, lęki. To już nie są jednostkowe przypadki – to społeczne zjawisko. Nie naprawimy zdrowia psychicznego w gabinecie. Potrzebne są szkoły otwarte na rozmowę, rodziny ze wsparciem, lokalne sieci pomocy - podkreśliła psychiatra.

Centra Zdrowia Psychicznego – system, który działa. Zuzanna Cebo przedstawiła konkretne liczby, potwierdzające skuteczność działania Centrów Zdrowia Psychicznego, które obecnie funkcjonują pilotażowo w wielu miejscach w Polsce. Program CZP został przedłużony do końca czerwca, jednak specjalistka nie wyobraża sobie, aby miał zniknąć.

– Tam, gdzie powstały CZP, widzimy ogromny wzrost liczby osób, które odważyły się szukać pomocy. W Rybniku w 2022 roku rocznie obsłużyliśmy 20 tysięcy pacjentów, w roku 2024 ta ilość wzrosła dwukrotnie. To nie jest wyłącznie efektem pogarszającego się stanu zdrowia psychicznego społeczeństwa, ale dowód na skuteczność modelu CZP. Ludzie wiedzą, że mogą przyjść bez skierowania, że będą potraktowani z empatią i że nie zostaną pozostawieni sami sobie. Takie podejście przełamuje strach i stygmatyzację - podkreślała Cebo.

– Widzimy, jak bardzo CZP są potrzebne – codziennie, w każdej gminie. Często pacjenci z terenów, gdzie CZP nie działa, muszą czekać miesiącami na wizytę, bo tradycyjny system opieki psychiatrycznej nie wytrzymuje obciążenia — dodała.

Według danych przytoczonych przez Cebo, w obszarach objętych pilotażem czas oczekiwania na pierwszą pomoc skrócił się z kilku miesięcy do kilku dni, a liczba hospitalizacji zmniejszyła się nawet o 30%, co świadczy o skuteczności wczesnej interwencji środowiskowej.

– To model, który ratuje zdrowie i życie, a jednocześnie odciąża szpitale. Trzeba tylko dać mu szansę rozwoju w skali ogólnopolskiej – dodała z przekonaniem.

Konferencja ta była dowodem na to, że troska o nasze zdrowie zaczyna się w domu, w szkole, w lokalnej społeczności. I tylko razem możemy zadbać o bezpieczeństwo zdrowotne – realne, a nie deklarowane.

Pamiętajmy, troska o własne zdrowie wymaga profilaktyki.