To już 138 lat! Szpital psychiatryczny w Rybniku świętuje i wspomina Edytę Goczoł

Ocalić od zapomnienia

27 maja w Klinicznym Szpitalu Psychiatrycznym w Rybniku odbędzie się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej, poświęconej męczeńskiej śmierci pielęgniarki Edyty Goczoł, która opiekowała się pacjentami w okresie II wojny światowej. Zginęła z rąk wojsk radzieckich 26 stycznia 1945 roku, kiedy odmawiając ewakuacji, postanowiła do końca zostać ze swoimi podopiecznymi w oddziale rehabilitacyjnym w Rybnickiej Kuźni.

Edyta Goczoł 12.12.1918- 26.01.1945

Zatrudniona została w szpitalu psychiatrycznym w Rybniku jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, zamieszkała w domu dla pielęgniarek funkcjonującym na terenie szpitala. W czasie II wojny światowej opiekowała się pacjentami, którzy w ramach rehabilitacji przebywali w gospodarstwie w Rybnickiej Kuźni. W ramach rehabilitacji pacjenci zajmowali się wówczas hodowlą kóz i owiec, a także hodowlą ryb i uprawą wikliny. W styczniu 1945 roku, kiedy wojska radzieckie zbliżały się do Rybnika, rozpoczęła się ewakuacja pacjentów i pracowników szpitala, ostatni transport (którym szpital opuścił także dyrektor Josef Riepenhausen) wyjechał z miasta 24 stycznia, nie wszyscy jednak wyjechali, część pacjentów i personelu pozostała na miejscu i w okolicznych oddziałach.

W piątek, 26 stycznia wojska radzieckie wkroczyły do Rybnika. W tym czasie w oddziale w Rybnickiej Kuźni przebywało 43 pacjentów, dyżur pełniła pielęgniarka, 27-letnia wówczas Edyta Goczoł i pielęgniarz o nazwisku Tkocz (imię nieznane). Na miejscu znajdowali się również woźnica szpitalny- Krywalski (imię także nieznane), który najprawdopodobniej przywiózł dla pacjentów kolację oraz zamieszkały w okolicy Emanuel Karwot. Pracownicy szpitala doskonale zdawali sobie sprawę ze zbliżającego się zagrożenia, mieli możliwość pozostawienia pacjentów i ucieczki, jednak podjęli decyzję o pozostaniu na miejscu. Budynek oddziału oznaczony był białą flagą z czerwonym krzyżem. Żołnierze wtargnęli do budynku, zabijając przy tym próbujących kryć się w popłochu pacjentów. Nie uratował się nikt z podopiecznych. Jedyną osobą, która przeżyła atak był pielęgniarz Tkocz, który ukrył się pod stertą ciał pomordowanych pacjentów i tak przeczekał aż wojsko opuści szpitalny budynek, tym samym stał się jedynym świadkiem całego zdarzenia.

Pielęgniarka Edyta Goczoł podczas szturmu w Rybnickiej Kuźni została brutalnie zgwałcona, po czym wywleczona na plac przed budynkiem i zamordowana przy użyciu bagnetów. Po kilku dniach, kiedy oprawcy opuścili teren oddziału, zamieszkujący okolicę mieszkańcy wykopali dół i pochowali w nim pomordowanych pacjentów, Edytę Goczoł, woźnicę Krywalskiego i Emanuela Karwot.

W marcu 1945 r. po zajęciu Rybnika przez Rosjan, rodzinie Edyty Goczoł udało się wydobyć jej ciało i pochować je na cmentarzu parafii Matki Boskiej Bolesnej w Rybniku. Grób ten istnieje do dnia dzisiejszego, a opiekują się nim krewni zamordowanej bestialsko pielęgniarki.

W 1947 r. dokonano ekshumacji pozostałych w Rybnickiej Kuźni ciał 43 pacjentów i pochowano ich we wspólnej mogile na cmentarzu znajdującym się przy ul. Gliwickiej w pobliżu rzeki Rudy. Według danych szacunkowych przyjmuje się, że podczas II wojny światowej zginęło około 3 tysiące pacjentów szpitala psychiatrycznego w Rybniku.

Szpital psychiatryczny stał się kliniką

W minionym roku jednym z najważniejszych wydarzeń w całej historii szpitala była zmiana referencyjności placówki. Dzięki nawiązanej współpracy z Akademią Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach i powołaniu Oddziału Klinicznego Fizjoterapii dla Osób Nerwowo i Psychicznie Chorych, przed szpitalem psychiatrycznym w Rybniku otworzyły się nowe możliwości rozwoju, zarówno na gruncie medycznym jak i naukowym. Dzięki temu dyrektor szpitala prof. nadzw. dr hab. inż. Joachim Foltys mógł podjąć starania na rzecz utworzenia kliniki w tut. szpitalu i tym sposobem 28 sierpnia 2023 roku uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego SPZOZ Państwowy Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku otrzymał status szpitala klinicznego. Po podjęciu odpowiednich kroków prawnych i zyskaniu wpisu do KRS od 28 września 2023 roku jednostka funkcjonuje jako Kliniczny Szpital sychiatryczny SPZOZ w Rybniku.

Współpraca z AWF w Katowicach to nie jedyna nawiązana przez szpital na gruncie naukowym, klinika w ubiegłym roku nawiązała również współpracę z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach i Miastem Rybnik, oraz ze Śląskim Uniwersytetem Medycznym w Katowicach. Placówka dąży do jeszcze większego rozwoju pod względem pracy naukowej, pozyskania do szpitala większego grona studentów i nie tylko.

Rozwój szpitala to także funkcjonujące od ponad dwóch lat Centrum Zdrowia Psychicznego, które w grudniu ubiegłego roku rozszerzyło swoją dotychczasową działalność. Początkowo w ramach Centrum Zdrowia Psychicznego z opieki psychiatrycznej i psychoterapeutycznej mogli korzystać pełnoletni mieszkańcy miasta Rybnika w dwóch poradniach ( przy ul. Gliwickiej i Rudzkiej), aktualnie dzięki rozszerzeniu działalności opieką zostali objęci pełnoletni mieszkańcy całego powiatu rybnickiego. Dla zwiększenia dostępności do świadczeń Centrum Zdrowia Psychicznego otworzyło trzecią Poradnię Zdrowia Psychicznego zlokalizowaną w Czerwionce- Leszczynach.

Kolejny rok- kolejne inwestycje

Ostatni rok działalności szpitala to realizacja kolejnych inwestycji. Uroczystości związanej z nadaniem szpitalowi statusu kliniki, towarzyszyło otwarcie Centrum Monitoringu. To inwestycja zapewniająca bezpieczeństwo zarówno pacjentom jak i personelowi. Nowoczesny sprzęt, m. in. Ponad 200 kamer rejestrujących obraz w doskonałej jakości, oraz system alarmowy, który informuje personel o zdarzeniu niepożądanym to tylko niektóre z możliwości Centrum Monitoringu.

Kolejną inwestycją zrealizowaną dzięki dotacji ze środków Unii Europejskiej i budżetu Województwa Śląskiego jest program DIALOG. Pozyskane w ramach projektu środki pozwoliły na kompleksowy remont i wyposażenie Oddziału Dziennego Psychiatrycznego i Pawilonu IV, do którego przeniesiono Oddział Psychiatrii Sądowej (X). W ramach modernizacji wymieniono instalacje m. in. Wodno- kanalizacyjną, elektryczną, czy wentylacyjną. Powstały nowe węzły sanitarne, wymieniono posadzki, stolarkę drzwiową oraz dobudowano zewnętrzne windy dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

W ramach programu DIALOG w Klinicznym Szpitalu Psychiatrycznym powstało także nowoczesne Centrum Diagnostyczne. Podobnie jak w przypadku Pawilonu IV i budynku Oddziału Dziennego Psychiatrycznego, powstanie centrum poprzedził gruntowny remont, w tym m. in. Przebudowa pomieszczeń, zabudowa kontenerowego tomografu komputerowego oraz wybudowanie windy.

Wszystkie trzy budynki zostały przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Centrum Diagnostyczne to miejsce, które gwarantuje pacjentom szpitala i Rybnickiego Centrum Zdrowia Psychicznego dostęp do kompleksowej diagnostyki w jednym miejscu, ale nie tylko. Centrum Diagnostyczne to także w pełni wyposażona pracownia fizykoterapii i siedziba poradni Rybnickiego Centrum Zdrowia Psychicznego.

Do użytku oddane zostały m.in. pracownia tomografii komputerowej, pracownia RTG, laboratorium diagnostyczne, pracownie USG, EKG, EEG, EMG i inne. Kompleksowo wyposażona pracownia fizykoterapii, w której pacjenci mogą korzystać z sali treningowej wyposażonej w nowoczesny sprzęt do ćwiczeń m.in. bieżnie i rowery stacjonarne, sala Kinect oraz pracownie magnetoterapii, elektroterapii, ultradźwięków, laseroterapii, czy gabinet masażu.

Nowością jest także Sala Doświadczania Świata, czyli Terapia Snoezelen. Snoezelen jest formą terapii polisensorycznej, która umożliwia oddziaływanie na wszystkie zmysły pacjenta: wzrok, słuch, węch, smak i dotyk. Centrum diagnostyczne przeznaczone jest dla pacjentów szpitala i Rybnickiego Centrum Zdrowia Psychicznego korzystających ze świadczeń zarówno w formie stacjonarnej jak i ambulatoryjnej.

Szpital nie zwalnia tempa

Rok 2024 to dalsze plany i inwestycje. Kontynuowana będzie przebudowa i remont pawilony XXXIII- to budynek sąsiadujący z Oddziałem Rehabilitacji Psychiatrycznej (dawny sklep i bufet). Budynek po zakończeniu modernizacji zostanie przeznaczony na działalność terapeutyczną dla osób z tzw. podwójną diagnozą, czyli sytuacji, w której zaburzeniom psychicznym towarzyszą różnego rodzaju uzależnienia.

Kolejnym działaniem ma być II etap modernizacji sieci ciepłowniczej c.o. i c.w.u. oraz instalacji zimnej wody. Zły stan techniczny instalacji zewnętrznych znajdujących się w kanałach i gruncie powoduje częste awarie, dlatego konieczna jest ich wymiana. Inwestycja ta ma zapewnić bezpieczeństwo i odpowiednie warunki funkcjonowania pacjentom w czasie terapii w klinice i pracy personelu.

Remontu wymagają również szpitalne drogi. W minionym roku udało się wyremontować odcinek drogi od ZOL II, przez dojazd do pawilonu VIII i X aż do pawilonu IV. W następnej kolejności wyremontowany zostanie odcinek drogi prowadzący do pawilonu VII. Dzięki rekonstrukcji szpitalnych dróg możliwy jest szybki i sprawny dojazd do oddziałów szpitalnych m. in. Karetek pogotowia, policji, straży pożarnej, ale też dostawy posiłków dla pacjentów, dojazdu pacjentów, personelu, czy osób odwiedzających.

W miarę możliwości w przyszłości konsekwentnie remontowane będą kolejne odcinki prowadzące do poszczególnych oddziałów. Obecnie w trakcie budowy jest nowy parking, który zwiększy dostępność miejsc dla pacjentów i pracowników placówki. To tylko niektóre z już podjętych i planowanych na ten i kolejny rok przedsięwzięć. Duże inwestycje, których w szpitalu nie brakuje w ostatnich latach, wymagają czasu i ogromnych nakładów finansowych. Ich realizacja jest możliwa dzięki podejmowanym staraniom o pozyskiwanie finansowania m. in. ze środków Województwa Śląskiego, Unii Europejskiej, PFRONu, czy budżetu Miasta Rybnik.

Wszystkie działania podejmowane są z myślą o pacjentach i personelu lecznicy. Motto kliniki brzmi „Zdrowie pacjenta naszą największą wartością”, dlatego zarówno dyrektor Klinicznego Szpitala Psychiatrycznego w Rybniku prof. nadzw. Dr hab. Inż. Joachim Foltys, jak i wszyscy pracownicy dokładają wszelkich starań by placówka mogła świadczyć opiekę psychiatryczną na najwyższym poziomie, zarówno pod względem medycznym, terapeutycznym, jak i pod względem infrastruktury i wyposażenia.

Festyn, to już tradycja!

Tegoroczne obchody rocznicy powstania lecznicy to z jednej strony te bardziej związane z historią. Upamiętnienie tragicznych wydarzeń ze stycznia 1945 roku w postaci odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej pielęgniarce Edycie Goczoł, które odbędzie się 27 maja. Drugą odsłoną świętowania rocznicy powstania szpitala będzie 6 czerwca, wtedy bowiem odbędzie się coroczny festyn dla pacjentów, ich rodzin i personelu. Festyn umilą swoimi występami m. in. pacjenci, zespół Przygoda, czy pokaz strażacki. Oczywiście nie może w tym dniu zabraknąć tradycyjnej kiełbaski z grilla i innych pyszności.