Sąd: W. Bronowski tajnym współpracownikiem SB

Rysa na pięknym życiorysie

Wojciech Bronowski to człowiek-legenda rybnickiej kultury. Przez 13 lat pełnił funkcję dyrektora Teatru Ziemi Rybnickiej. To właśnie on m.in. był współinicjatorem tak ważnych wydarzeń jak: Rybnickie Dni Literatury, Silesian Jazz Meeting, czy Dyskusyjnego Klubu Filmowego.

Jego dokonania zostały docenione przez prezydenta Bronisława Komorowskiego, który odznaczył Wojciecha Bronowskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Został też uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi oraz Złotą Lampką Rybnickich Dni Literatury, a w 2007 roku został Człowiekiem Roku 2006 Rybnik.com.pl w kategorii Kultura.

Na wspaniałym życiorysie pojawiła się jednak rysa. Sąd Okręgowy w Gliwicach wydał 14 listopada 2017 orzeczenie: oświadczenie lustracyjne złożone przez Wojciecha Bronowskiego jako kandydata na radnego w Rybniku w wyborach samorządowych w 2014 r. jest niezgodne z prawdą. To oznacza, że wieloletni dyrektor TZR współpracował ze Służbami Bezpieczeństwa.

- Okres współpracy Wojciecha Bronowskiego z SB obejmował lata 1985-1990 i dotyczył działalności kierowanego wówczas przez niego Teatru Ziemi Rybnickiej – zachowało się kilkanaście odręcznych informacji podpisywanych pseudonimem „Karol”, a dotyczących funkcjonowania teatru, jego pracowników i uczestników organizowanych tam imprez – mówi prokurator Andrzej Majcher, Naczelnik Oddziałowego Biura Lustracyjnego w Katowicach.

Sąd zdecydował o odebraniu Wojciechowi Bronowskiemu prawa wybieralności w wyborach do Sejmu, Senatu i Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach powszechnych organu i członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organu jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek utworzenia wynika z ustawy, a także orzekł zakaz pełnienia funkcji publicznej na okres 3 lat.

Wszystko zaczęło się od alkoholu

Jak to się stało, że tak zasłużony działacz kultury w Rybniku widniał w rejestrze SB jako TW „Karol”? Wojciech Bronowski zgodził się na rozmowę z nami. Nie zaprzeczył, że sporządzone notatki wyszły spod jego ręki. Opowiedział nam, jakie były okoliczności jego współpracy z bezpieką.

- Muszę się przyznać do kłamstwa lustracyjnego, zrobiłem to przez nieuważne przeczytanie oświadczenia, że nie byłem pracownikiem organów bezpieczeństwa, sądziłem, że podpisane pod wpływem szantażu oświadczenie dotyczyło współpracą z milicją, więc myślałem, że mnie to nie dotyczy. Nawet nie wiedziałem, że byłem tajnym współpracownikiem SB i nic nie zarobiłem na tej współpracy – mówi na wstępie Wojciech Bronowski.

Pierwszy kontakt ze służbami miał miejsce w 1985 roku, po zatrzymaniu dyrektora przez milicję. - Pamiętam, że w teatrze odbywała się jakaś impreza. Wypiłem „małe co nieco” i wsiadłem do malucha. Milicjant zatrzymał mnie na drodze, wskazał, że jestem po alkoholu i zabrał prawo jazdy – wspomina nasz rozmówca.

Strata uprawnień do kierowania pojazdami bardzo doskwierała Wojciechowi Bronowskiemu. - Potrzebowałem samochodu, byłem ciągle w rozjazdach. Wkrótce pojawił się u mnie przedstawiciel milicji. Nie rozróżniałem, kto może należeć do SB, a kto nie, przecież oni o tym nie informowali wokół. Powiedział mi, że jest w stanie zwrócić mi prawo jazdy jak podpiszę pewne zobowiązanie. Miałem informować milicję, co się dzieje w teatrze. Podpisałem papier, zwrócono mi uprawienia do prowadzenia auta, odstąpiono od postępowania sądowego – opowiada.

W uzasadnieniu wyroku sądowego znajduje się cytat z brzemiennego w skutkach dla Bronowskiego, pisemnego zobowiązania do współpracy. - Zobowiązuję się do współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa w zamian za odstąpienie od postępowania karnego w sprawie naruszenia przepisów o ruchu drogowym. Fakt współpracy zachowam w tajemnicy i nie będę ujawniał wobec osób trzecich – czytamy.

Co było w notatkach?

Jak twierdzi, nieświadomy faktu nawiązania współpracy z SB, wysyłał milicji krótkie pisma informujące o imprezach w TZR. - Pisałem np. o Dniach Literatury – kto przyjeżdża, co jest w repertuarze itp. Miały one raczej charakter sprawozdania, które wysyłałem też zgodnie z zakresem obowiązków do wydziału kultury Urzędu Miasta w Rybniku oraz komitetu partii. To nie była żadna tajemnica, ale oni z milicji chcieli też wiedzieć – mówi Wojciech Bronowski.

Podpisywał się pseudonimem „Karol”, bo tak brzmi drugie imię byłego dyrektora. Robił tak, ponieważ nie chciał wypaść na osobę, która kogoś „kabluje”. Tego zresztą nie robił. - Nie pisałem o pracownikach teatru, nawet gdy jeden z nich został przeze mnie dyscyplinarnie zwolniony za picie w pracy. Nie wyrządziłem nikomu krzywdy – zapewnia.

Potwierdził to sąd, który w orzeczeniu wskazał na 13 notatek pochodzących od TW „Karola”. Większość z nich dotyczyła działalności teatru i ośrodka kultury w Rybniku. - Nie wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, by sporządzone przez lustrowanego donosy wiązały się z wyrządzeniem komuś istotnej krzywdy – czytamy w orzeczeniu.

Zapraszał kogo chciał, a partia groziła palcem

O braku świadomości współpracy Bronowskiego z SB świadczy też fakt, że w czasie jego pracy jako dyrektora w teatrze gościły też m.in. osoby wybitnie nieprzychylne władzy PRL, notowanych w kartotekach SB. - Z tego powodu byłem wzywany do partii. Oznajmiłem, że dopóki jestem dyrektorem, dopóty będę zapraszał kogo chce i kto pasuje mi do wizji Dni Literatury. Nie oglądałem się, czy czegoś nie wolno. Partia groziła palcem, ale jednocześnie przymykała oczy – wspomina nasz rozmówca.

W Rybniku gościł też np. Andrzej Wajda. W ślad za znanym reżyserem podążali agenci SB. - Do teatru przyszło sześciu panów, usiedli w różnych miejscach widowni, mieli notesy. Byli gotowi zapisać wszystko, co było nieprzychylne władzy. Tymczasem Wajda usiadł na proscenium (część sceny znajdująca się przed kurtyną). Przez dwie godziny mówił nie o sprawach politycznych, ale kinie polskim i filmach, które zrobił. Innym razem przyjechała do nas Piwnica pod Baranami. Przyjechała wtedy do nas cenzura wojewódzka, chciała odwołać drugie przedstawienie z powodu wygłaszania zakazanych wcześniej przez cenzurę tekstów. Na szczęście, po moich długich pertraktacjach, że czeka pełna sala publiczności, z dużym opóźnieniem artyści wystąpili – mówi Wojciech Bronowski.

Feralny podpis przed wyborami

Jak to się stało, że nieświadoma współpraca z SB wyszła na jaw? W ostatnich wyborach samorządowych Wojciech Bronowski zdecydował się ubiegać o funkcję radnego w Rybniku. - Dostałem do podpisu papier. Dokładnie go nie przeczytałem. Okazało się, że było tam pytanie, czy kiedykolwiek współpracowałem ze Służbami Bezpieczeństwa. Zaznaczyłem, że nie. Czas mijał, a ja zapomniałem o podpisie i wyborach. Tymczasem pan prokurator wysłał pismo, poinformował mnie, że jestem oskarżony przez IPN – dodaje.

Wojciech Bronowski przyjął wyrok sądu ze spokojem. Nie ma też żalu do milicjanta, że ten go zwerbował jako tajnego współpracownika. - On musiał się wykazać swoim przełożonym, a potem dał spokój. Nawet się zakolegowaliśmy. Przychodził do mnie na kawę i nie rozmawialiśmy o sprawach służbowych – tylko na temat koncertów, spektakli – dodaje Wojciech Bronowski.