Rybnik jest kobietą? W rankingu „Wspólnoty” wypadamy blado

Ile kobiet mamy w samorządach? Sprawdziła to „Wspólnota”

Ranking opublikowało Pismo Samorządu Terytorialnego „Wspólnota”, a autorami są znani eksperci:

- Paweł Swianiewicz - profesor ekonomii, kierownik Zakładu Studiów Społeczno-Ekonomicznych w Instytucie Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

- Julita Łukomska - adiunkt w Katedrze Rozwoju i Polityki Lokalnej na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego.

Sprawdziliśmy, w których samorządach odsetek kobiet w organach uchwałodawczych i na stanowiskach wójtów, burmistrzów, prezydentów, starostów i marszałków jest największy. Zbudowaliśmy na tej podstawie ranking obejmujący wszystkie jednostki samorządowe. Jego wyniki dają wiele do myślenia – wskazuje „Wspólnota”.

Czasopismo przypomina, że od 2014 r. obowiązuje przepis nakazujący, aby kobiety stanowiły minimum 35 proc. kandydatów do rad. Wymóg ten odnosi się wyłącznie do wyborów proporcjonalnych, zatem dotyczy głosowania nad składem sejmików wojewódzkich, rad powiatów i miast na prawach powiatu, a w wyborach przeprowadzonych w 2018 i 2024 r. także gmin liczących ponad 20 tysięcy mieszkańców.

Wydaje się, że wpływ tego przepisu na wzrost udziału kobiet we władzach samorządowych jest ograniczony. Udział pań faktycznie systematycznie rośnie, ale dotyczy to tak organów, gdzie kwoty płci obowiązują, jak i tych, gdzie takiego przepisu nie ma. Ważniejsze wydają się zmiany o charakterze kulturowym, których tempo jest jednak stosunkowo słabe – czytamy.

„Wspólnota” zwraca szczególnie uwagę na dynamikę wzrostu liczby kobiet w organach JST w gminach wiejskich. W latach 90. XX wieku i w pierwszej dekadzie obecnego stulecia ich odsetek był tu niższy niż w miastach, ale potem sytuacja się zmieniła. Obecnie radne stanowią prawie 35 proc. składu rad w gminach wiejskich i nieco ponad 32 proc. w gminach miejskich i miejsko-wiejskich. Pośrednio wskazuje to na tempo zmian kulturowych, norm odnoszących się do roli kobiety na wsi.

Jak powstał ranking?

Zestawienie rankingowe „Wspólnoty” bierze pod uwagę zarówno skład rad JST, jak i władz wykonawczych. Na jego potrzeby stworzono tzw. wskaźnik feminizacji. Ponieważ systemy wyborcze są różne, autorzy musieli zastosować odmienne algorytmy tego wskaźnika:

1. W przypadku gmin (a także miast na prawach powiatu) brana jest pod uwagę płeć wójta/burmistrza/prezydenta miasta (waga: 40 proc.), płeć przewodniczącego rady (waga: 20 proc.) oraz udział kobiet w radzie gminy (waga: 40 proc.).

Przykładowo, jeśli rada składałaby się wyłącznie z mężczyzn, ale wójt był kobietą, to wskaźnik feminizacji dla tej gminy wyniósłby 40 proc. Natomiast w przypadku, kiedy wójt i przewodniczący rady są kobietami, zaś kobiety stanowią połowę składu rady, wskaźnik wynosiłby 80 proc. Zestawienie sporządzono oddzielnie dla gmin wiejskich oraz miejskich (traktowanych łącznie z miejsko-wiejskimi) oraz dla miast na prawach powiatu.

2. W przypadku powiatów algorytm bierze pod uwagę dwie zmienne: płeć starosty – waga 50 proc., udział kobiet wśród radnych – waga 50 proc.

3. W województwach brane są pod uwagę aż cztery zmienne: płeć marszałka (30 proc.), odsetek kobiet wśród pozostałych członków zarządu (waga: 20 proc.), płeć przewodniczącego sejmiku (waga: 10 proc.), odsetek kobiet wśród radnych sejmiku (waga: 40 proc.).

„Wspólnota” podkreśla, że posłużyła się danymi odnoszącymi się do okresu bezpośrednio po wyborach w kwietniu 2024 r. Jeśli potem zmienił się np. przewodniczący rady albo wójt, dane nie uwzględniają tego faktu.

Rybnik daleko w rankingu. Jak wypadły inne miasta w regionie?

Województwo śląskie charakteryzuje się dużą rozpiętością wyników. Rybnik w kategorii miast na prawach powiatu zajął odległe 63. miejsce ze wskaźnikiem feminizacji 6,40%. Pozycję dzieli z Rzeszowem.

Na czele naszego miasta do tej pory nie stała kobieta, choć śp. Adam Fudali korzystał z pomocy wiceprezydentek – Ewy Ryszki i Joanny Kryszczyszyn. Ranking jednak nie obejmuje lat przed 2018 rokiem. Notabene, nasze miasto w 2018 roku wypadło znacznie lepiej i zajmowało wtedy 49. pozycję.

Obecnie jedyną kobietą zajmującą najwyższe stanowisko przy prezydencie jest skarbnik – Iwona Mazur, ale biorąc pod uwagę kryteria rankingu – jej osoba nie była brana pod uwagę.

Jeżeli chodzi o 25-osobową radę miasta, tylko 4 kobiety pełnią rolę radnych (Mirela Szutka, Aleksandra Nowara, Joanna Brzózka), w tym Małgorzata Piaskowy, która jest jednocześnie wiceprzewodniczącą Rady Miasta Rybnika.

Pierwsze miejsce w powyżej kategorii zajął Gdańsk (74,12%), drugi jest Sopot (73,33%), a trzecie Świnoujście (59,05%).

Jeżeli chodzi o miasta w województwie śląskim, najwyżej są Piekary Śląskie, które zajęły 8. miejsce (53,33%), od razu następne są Gliwice (52,80%) i Zabrze (48,00%).

W rankingu lepiej (pod względem feminizacji) wypadają inne najbliższe nam gminy:

- Jastrzębie-Zdrój – 51. miejsce, wskaźnik feminizacji - 10,43%

- Żory – 56. miejsce, wskaźnik feminizacji - 8,70%

- Wodzisław Śląski – 519. miejsce, wskaźnik feminizacji – 15,24%

- Czerwionka-Leszczyny – 519. miejsce, wskaźnik feminizacji – 15,24%

- Świerklany – 317. miejsce, wskaźnik feminizacji – 38,67%

- Lyski – 127. miejsce, wskaźnik feminizacji – 56,00%

- Gaszowice – 876. miejsce, wskaźnik feminizacji – 13,33%

- Jejkowice – 876. miejsce, wskaźnik feminizacji – 13,33%

Powiat rybnicki znalazł się na 127. pozycji ze wskaźnikiem 15,79%.

Śląskie na tle kraju

Rzecz jasna „Wspólnota” ujęła też ranking pod kątem województw. Nasz region jest dziewiąty, a więc praktycznie w środku stawki ze wskaźnikiem feminizacji 21%.

Lepiej wypadają jednak takie województwa jak:

1. łódzkie – 61,97%
2. świętokrzyskie – 45,67%
3. warmińsko-mazurskie – 32,33%
4. zachodniopomorskie – 31,00%
5. wielkopolskie – 30,38%
6. mazowieckie – 24,90%
7. kujawsko-pomorskie – 23,00%
8. lubuskie – 22,00%

Autorzy rankingu, prof. Paweł Swianiewicz i dr Julita Łukomska, podkreślają, że mimo obowiązującego od 2014 roku przepisu nakazującego, by kobiety stanowiły minimum 35% kandydatów w wyborach proporcjonalnych, wpływ tego regulaminu na wzrost udziału kobiet we władzach jest ograniczony.

Ważniejsze wydają się zmiany o charakterze kulturowym, których tempo jest jednak stosunkowo wolne – wskazują autorzy.

Dodatkowo zwracają uwagę, że choć odsetek kobiet wśród kandydatów na radnych jest coraz wyższy, to nie przekłada się to w pełni na liczbę kobiet faktycznie zdobywających mandaty.

To efekt mniejszej gotowości kobiet do kandydowania, ale także decyzji układających listy wyborcze i wyborców, którzy rzadziej oddają głosy na kobiety – czytamy w raporcie.

Czas na prezydentkę Rybnika? Jak myślicie?

Cały raport przeczytacie TUTAJ.