Niepełnoletni absolwenci szkół branżowych w pułapce systemu. „Pojawia się realny problem”

Zmiany w systemie edukacji sprawiły, że uczniowie kończący szkołę branżową często nie są jeszcze pełnoletni. Choć zdobywają zawód, prawo zmusza ich do dalszej edukacji, ponieważ w Polsce obowiązek nauki trwa do 18. roku życia. W efekcie młodzi ludzie pozostają w zawieszeniu – nie mogą pracować na pełen etat i często zapisują się do szkoły II stopnia tylko po to, by formalnie zachować status ucznia.

Problem na poziomie systemowym

Zagadnienie to poruszył w interpelacji do Prezydenta Rybnika radny Marek Florczyk.

- W mojej ocenie reforma wprowadzona w roku szkolnym 2014/2015, nakładająca obowiązek szkolny na sześciolatków, a następnie jego cofnięcie bez zmian w przepisach dotyczących obowiązku nauki, doprowadziła do nierównego traktowania uczniów tych samych roczników. Podczas gdy większość dzieci rozpoczyna edukację w wieku 7 lat i kończy szkołę już po osiągnięciu pełnoletności, uczniowie, którzy rozpoczęli naukę jako sześciolatkowie, muszą formalnie kontynuować edukację, by uniknąć konsekwencji administracyjnych za niewypełnienie obowiązku nauki – czytamy w interpelacji.

Jak wyjaśnia w odpowiedzi Piotr Kuczera, w tym roku problem dotyczy 85 uczniów trzecich klas szkół branżowych I stopnia w Rybniku, a w przyszłym roku liczba ta wzrośnie do 137. Dodatkowo dochodzą uczniowie Branżowej Szkoły I Stopnia Izby Rzemieślniczej w Rybniku, gdzie obecnie jest 114 niepełnoletnich trzecioklasistów, a w 2026 roku liczba ta sięgnie aż 169 osób.

Pracodawcy w trudnej sytuacji

Dla samych szkół problem ten nie jest tak odczuwalny, jednak kłopot pojawia się u pracodawców, którzy nie mogą zatrudnić absolwentów na etat.

To nie jest problem dla szkoły jako takiej, natomiast jest to problem dla pracodawców, ponieważ nie mogą swoich absolwentów przyjąć do pracy. Tu pojawia się realny problem – mówi Czesław Lapczyk, dyrektor Branżowej Szkoły I Stopnia Izby Rzemieślniczej w Rybniku.

Uczniowie, którzy przez cały okres nauki mogli pracować jako pracownicy młodociani, po ukończeniu szkoły nagle tracą taką możliwość. Aby uniknąć konsekwencji prawnych, zapisują się do szkoły II stopnia, często tylko po to, by formalnie spełnić wymagania systemowe.

Osoby kończące szkołę I stopnia muszą gdzieś „spędzić czas” do 18. roku życia, bo taki jest obowiązek prawny. Jest to nieco amoralne, bo uczeń zapisuje się do szkoły II stopnia, uczęszcza do niej byle jak, a w dzień 18-tych urodzin ją porzuca. Coraz większa grupa uczniów faktycznie chce kontynuować naukę i zdobyć średnie wykształcenie, ale są też tacy, którzy nie widzą takiej potrzeby. Tu mamy wyraźny dysonans – podkreśla dyrektor szkoły.

Potrzebne zmiany w prawie

Zdaniem ekspertów jedynym rozwiązaniem jest zmiana przepisów kodeksu pracy. Potwierdza to dyrekcja rybnickiej szkoły.

Rozwiązanie byłoby proste, gdyby w kodeksie pracy znalazł się zapis, że uczeń, który zdobył zawód, może podjąć pracę. Obecnie sytuacja jest absurdalna – uczniowie przez trzy lata mogą pracować jako młodociani, a po ukończeniu szkoły nagle są pozbawieni tej możliwości – zauważa Lapczyk.

Dyrektor nie ma jednak złudzeń – zmiany w systemie wymagają interwencji na szczeblu rządowym, a to może potrwać.

Na pewno nie spodziewam się wprowadzenia zmian w ciągu kilku miesięcy. To musi zostać uregulowane ustawą, a nie zarządzeniem czy rozporządzeniem – podsumowuje.

Dopóki jednak prawo nie zostanie dostosowane do rzeczywistości, kolejne roczniki uczniów szkół branżowych pozostaną w prawnej próżni, szukając sposobów na formalne spełnienie obowiązku nauki, zamiast płynnie przejść do życia zawodowego.