„Historia magistra vitae est”: Rybnik i Kraków będą tematami wrześniowych spotkań

6 września o godz. 17.30 w rybnickim muzeum miłośnicy historii wysłuchają wykładu Dominika Lulewicza z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa pt. „Dziedzictwo Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815-1846) czyli jak Kraków wkroczył na drogę ku nowoczesności”.

3 maja 1815 r. na mocy postanowień mocarstw zaborczych, obradujących na Kongresie Wiedeńskim Kraków wraz z okręgiem stał się na ponad trzy dekady „Wolnym, Niepodległym i Ściśle Neutralnym” miastem-państwem. Licząca ponad 1150 km2 republika była ostatnim skrawkiem dawnej Polski, gdzie urzędowym językiem był polski a kult pamięci narodowej miał oficjalny charakter. Bynajmniej nie było to jednak państwo w typowym tego słowa rozumieniu, ale okręg autonomiczny poddany kontroli przez trzy mocarstwa rozbiorowe. Nie mogąc dojść do porozumienia co do przynależności Krakowa podczas Kongresu, monarchowie Austrii, Prus i Rosji zawarli trójstronny traktat o objęciu „po wieczne czasy” opieką dawanej stolicy. Dojrzewanie nastrojów patriotycznych, które znalazły ujście we wsparciu Powstania Listopadowego i w wybuchu Powstania Krakowskiego spowodowały, że „niepokorna” Rzeczpospolita Krakowska po zaledwie trzydziestu jeden latach (w 1846 r) przestała istnieć. Te trzy dekady dla Krakowa i regionu były okresem brzemiennym w skutki natury cywilizacyjnej, związane z mniej lub bardziej udanymi próbami pchnięcia miasta na drogę dynamicznego rozwoju.

Względna stabilizacja warunków życia, autonomia polityczna, liberalne rządy i ambicje władz pozwoliły na zainicjowanie wielu idei i pomysłów rozwijanych następnie w okresie galicyjskim. Niestety na przeszkodzie w realizacji części tych koncepcji stał chroniczny niedobór środków w kasie „rządowej”. W Wolnym Mieście Krakowie narodziła się zawodowa i profesjonalna kadra urzędnicza a przystęp do szybkiego załatwienia sprawy zyskał każdy obywatel. Wzrost stopy życiowej obywateli ułatwiało przyznanie statusu miasta wolnego - tj. wprowadzenie bezcłowego handlu, co z jednej strony potaniało import a z drugiej hamowało rozwój rodzimego przemysłu. Autonomia pozwalała na rozwój piśmiennictwa, zakładanie księgarni oraz rozwijanie polskojęzycznego szkolnictwa z Uniwersytetem na czele, od 1817 r. nazywanym oficjalnie Jagiellońskim. Patriotyczne uroczystości żałobne ku czci Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki na trwałe uformowały świadomość wielu krakowian a pamiątką tego jest po dziś dzień górująca nad miastem symboliczna mogiła Naczelnika.

W okresie Rzeczpospolitej Krakowskiej zainicjowano planowe działania w zakresie tworzenia miejskich zakładów (np. szpitale) oraz inżynierii zakładając krytą kanalizację, oświetlenie oraz realizując trwałe przeprawy mostowe. Miasto odmieniło swoje oblicze poprzez tworzenie pierwszych parków publicznych (Planty, Ogród Strzelecki). Niestety nie obyło się bez rozbiórek wielu cennych pamiątek architektonicznych - kościołów czy miejskich fortyfikacji; nowoczesna myśl konserwatorska i romantyczne odkrywanie spuścizny wieków średnich zrodziły się dopiero pod koniec tej krótkiej epoki. Jednak to podjęcie działań restauratorskich na Wawelu, zachowanie Wieży Ratuszowej, Bramy Floriańskiej czy odnowienie Collegium Maius jest spuścizną tamtej epoki. Czas Wolnego Miasta to wreszcie inwestycje w transport - ich pomysłodawcy wiedzieli, że miasto nie może zostać zmarginalizowane na tym polu. Modernizuje się sieć drogową budując pierwsze „szosy”, reguluje Wisłę jako szlak dla „rządowych” galarów i ostatecznie inwestuje się w „ikonę postępu” XIX stulecia - kolej żelazną. Pierwszy dworzec krakowski jest jednym z najbardziej monumentalnych budynków - pomnikiem ambicji Senatu Rządzącego oraz dumą krakowian.

Celem wykładu będzie przypomnienie i scharakteryzowanie, pomijanego czy przede wszystkim zapomnianego dorobku cywilizacyjnego Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815-1846) z akcentem na innowacje jakie pojawiły się w pejzażu kulturowym Kmiasta. Jego poznanie pozwoli w pełni zrozumieć jak formował się nowoczesny Kraków dekad 2 połowy XIX i początków XX w.

20 września o godz. 17.30 w Muzeum w Rybniku dr Dawid Keller wygłosi prelekcję pt. „Dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w Rybniku”. Będzie to prezentacja opracowania Michała Cieślara pod takim samym tytułem wydanego przez rybnickie muzeum.