„Eko” na pokaz, beton na zawsze. Aktywiści alarmują, że rybnicki eko-dom będzie kosztował drzewa, zieleń i zaufanie mieszkańców

Zielona transformacja na betonie

W marcu 2025 roku z medialnym rozmachem ogłoszono Centrum Odnawialnych Źródeł Energii i Technologii Wodorowych w Filii Politechniki Śląskiej w Rybniku. W ramach tego ma powstać nowoczesne laboratorium energetycznego przy kampusie. Inwestycja realizowana wspólnie przez miasto i Politechnikę Śląską ma pełnić funkcję edukacyjną, wystawienniczą i badawczą. W budynku zaplanowano m.in. prezentację pomp ciepła, fotowoltaiki, turbin wiatrowych, systemów zarządzania energią oraz zastosowanie zielonego dachu »Chińska fotowoltaika? Niemieckie wiatraki? Marszałek Saługa: nie możemy na tym opierać transformacji energetycznej województwa«

Ale im więcej mieszkańcy dowiadują się o projekcie, tym większy jest ich niepokój – a momentami wręcz sprzeciw. Wśród zarzutów pojawiają się: brak konsultacji społecznych, nieprzejrzystość procedur, łamanie zapisów uchwał ochrony krajobrazu oraz planowana wycinka ponad 20 drzew w Parku Tematycznym nad Nacyną.

Zamiast konsultacji – niespodzianka

Jak wskazuje fanpage Rybnickie Drzewa – Zielone „porachunki”, prowadzony przez Joannę i Stanisława Bulandrów (małżeństwa dbającego o drzewa i zieleń w ogóle), decyzja o lokalizacji inwestycji zapadła bez wiedzy społeczności lokalnej i bez żadnej formy publicznych konsultacji.

Rada Miasta Rybnika z udziałem prezydenta Kuczery zerknęła tylko na projekt i jego wizualizację. Zatwierdziła co najmniej 20 drzew do wycinki pod wodorowe laboratorium. Niby wodór jest eko, ale dlaczego wycinka drzew pod kolejny betonowy klocek? – pytają społecznicy.

Ich zdaniem projekt nie uwzględnia ani ochrony konserwatorskiej Parku Kulturowego, ani wartości przyrodniczej kampusu. Działka przekazana pod inwestycję – oficjalnie wyceniona na 185 tys. zł netto – zawiera drzewa o łącznej wartości odtworzeniowej przekraczającej 366 tys. zł (dane z mapy drzewa.rybnik.pl). Już samo to zestawienie podważa sensowność ekonomiczną darowizny.

Architektoniczny greenwashing? Rybniczanka nie pozostawia suchej nitki

Jedną z najostrzejszych i najbardziej merytorycznych krytyk inwestycji przedstawia Karolina Sznajder – aktywistka wspierający rozwój Rybnika pod względem zieleni. Jej zdaniem projekt stanowi przykład kosztownego i szkodliwego greenwashingu:

Ten obiekt łamie co najmniej pięć zapisów uchwały o utworzeniu Parku Kulturowego. Wygląda ekologicznie? Nie dajcie się złapać na greenwashing! 6 milionów złotych zostanie wydanych na głupotę – komentuje.

Według Sznajder projekt narusza podstawowe zasady ekologicznego projektowania architektonicznego. Wśród konkretnych zarzutów wymienia:

• bezzasadną i możliwą do uniknięcia wycinkę dojrzałych drzew,

• ograniczanie bioróżnorodności miejskiej,

• promowanie architektury, która zaburza historyczny kontekst urbanistyczny kampusu,

• wykorzystanie wysokoemisyjnych materiałów budowlanych (głównie betonu),

• utrwalanie modelu transportu indywidualnego w centrum miasta,

• brak kulturowej wartości dodanej – architektura pozbawiona tożsamości.

Sznajder zaznacza również, że projekt stoi w sprzeczności z obowiązującymi dokumentami planistycznymi, takimi jak miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, uchwała o Parku Kulturowym (2024) oraz międzynarodowe standardy – w tym Pakt Architektoniczno-Urbanistyczny dla Klimatu, przyjęty przez SARP.

Co można było zrobić inaczej?

Karolina Sznajder nie tylko krytykuje, ale proponuje alternatywy. Jej postulaty to lista dobrych praktyk, które – gdyby zostały wdrożone – mogłyby uczynić z eko-domu prawdziwie przełomową inwestycję:

• Lokalizacja: wybór działki już zabudowanej lub utwardzonej, gdzie nie trzeba wycinać drzew.

• Materiały budowlane: użycie surowców bioregionalnych i organicznych (np. drewno), rozwijających lokalne rzemiosło.

• Budownictwo cyrkularne: wykorzystanie materiałów rozbiórkowych, mapowanie zasobów lokalnych.

• Łańcuchy dostaw: wspieranie lokalnych producentów, a nie globalnych koncernów cementowych.

• Zrównoważony cel badawczy: analiza efektywności pasywnych systemów wentylacji, ochrony przeciwsłonecznej czy minimalizacji śladu węglowego – a nie promowanie modelu budownictwa jednorodzinnego w centrum miasta.

W dobie kurczących się zasobów naturalnych gigantyczny tzw. wbudowany ślad węglowy betonu, brak poszanowania dla przestrzeni publicznej i urbanistyki zabytkowego układu, brak konsultacji ze stroną społeczną i brak poszanowania dla istniejącej zieleni i dojrzałych drzew jest negatywnym świadectwem dla osób i instytucji zaangażowanych w ten proces. Budowa tego domu to utrata części parku utworzonego jeszcze przez prezydenta Fudalego, wycięte drzewa i tony betonu wylanego na powierzchnię biologicznie czynną, której nigdy nie zwróci pseudo zielony dach. 6.000.000 PLN (!!!) zostanie wydanych na głupotę – podsumowuje Sznajder.

Stanisław Bulandra: „To nie jest eko, to jest absurd”

Stanisław Bulandra, współtwórca strony Rybnickie Drzewa – Zielone „porachunki” i wieloletni społecznik, nie kryje oburzenia sposobem, w jaki podejmowane są decyzje dotyczące tak poważnych inwestycji. Chodzi o sesję rady miasta, podczas której radni zdecydowali się przekazać Politechnice Śląskiej część parku.

Miało być głośno o ekologicznym domku, a tymczasem mówimy o domku jednorodzinnym z garażem, w którym nikt nie zamieszka. Po co więc ta inwestycja? Co tam będą badać, skoro dom ma stać pusty? To jest po prostu absurd – komentuje stanowczo.

Jego zdaniem radni nie byli właściwie poinformowani o szczegółach projektu.

Z tego, co widzę, wielu z nich chyba nie miało pojęcia, na co głosują. A mimo to wynik głosowania: 25 do 0. Dla mnie to głos za kompletną głupotą – zauważa.

Społecznicy nie zostali zaproszeni do żadnej formy dialogu. O całym przedsięwzięciu dowiedzieli się przypadkiem – z nagrania z posiedzenia rady miasta.

Nikt z nami nie rozmawiał. Dowiedzieliśmy się przypadkiem, że coś takiego w ogóle jest planowane. Gdy zaczęliśmy oglądać nagranie z sesji, nie mogliśmy uwierzyć, że nikt z radnych nie zadał podstawowych pytań. Ten brak refleksji jest porażający – dodaje.

Bulandra wskazuje również, że inwestycja została przygotowana bez wymaganych opinii ze strony miejskiego konserwatora zabytków – mimo że teren, na którym ma powstać eko-dom, znajduje się w granicach Parku Kulturowego.

Wnosiliśmy, żeby w mieście działał ktoś w rodzaju miejskiego ogrodnika czy konserwatora przyrody, który koordynowałby takie inwestycje. Tymczasem tutaj mamy Park Kulturowy i zero śladu konsultacji z konserwatorem zabytków. Nie ma żadnej oceny, żadnego stanowiska. Albo nikt nie zapytał, albo też konserwator dowiedział się o sprawie tak samo jak my – przez przypadek – mówi.

Na zakończenie dodaje z goryczą.

Znam wielu radnych i wiem, że to nie są źli ludzie. Ale to, jak zachowali się w tej sprawie, budzi niesmak. Czasem mam wrażenie, że podejmują decyzje, nie wiedząc, co naprawdę podpisują.

Co na to UM Rybnik? Zadaliśmy tydzień temu pytania rzeczniczce w tej sprawie. Czekamy na odpowiedź.