Dzisiaj 75. rocznica wyzwolenia Auschwitz. Ginęli tam też rybniczanie

Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau był jednym z największych przejawów bestialstwa, jakie zgotowały ludziom nazistowskie Niemcy. Praca ponad siły, głodowe racje żywnościowe, zimno, choroby, pasażoty, codzienne apele, znęcanie się nad więźniami i sposoby ich mordowania – to tylko część wpisująca się w tragedię tego miejsca.

Dokładnie 75 lat temu Armia Czerwona wyzwoliła obóz zagłądy. Świat przecierał oczy ze zdumienia na widok wychudzonych dzieci, kobiet i mężczyzn. Świat nie mógł uwierzyć w to, że zwłoki więźniów układano w stosy, choć o sytuacji w obozie wcześniej informował rotmistrz Witold Pilecki czy Jan Karski.

Według oficjalnych danych w Auschwitz-Birkenau zginęło ponad 1,3 mln ludzi, w tym około 1,1 miliona Żydów z całej Europy, a także 140–150 tysięcy Polaków, około 23 tysięcy Romów, około 12 tysięcy jeńców radzieckich oraz ofiar innych narodowości. Z kolei sam Pilecki pisał w raporcie, że liczba ta wynosi 2 – 5 milionów.

Wśród pomordowanych znaleźli się również mieszkańcy naszego regionu z Rydułtów, Radlina, Jastrzębia-Zdroju, Żor, Wodzisławia Śląskiego. Więźniowie pochodzili też z Rybnika. W książce Jerzego Klistali „Martyrologium mieszkańców ziemi rybnickiej, Wodzisławia Śl., Żor, Raciborza w latach 1939-1945 - słownik biograficzny” naliczyliśmy 215 osób, które urodziły się w naszym mieście lub były z nim związane, a trafiły do KL Auschwitz.

Większość osób z Rybnika na które się natknęliśmy – zginęło w obozie. Jak zauważa autor powyżej publikacji w zapisywanych przyczynach zgonu, zaledwie w kilkunastu przypadkach udało mi się odczytać informacje o więźniach zamordowanych przez rozstrzelanie.

- Zdecydowaną przewagę stanowią natomiast bulwersujące przypadki stwierdzania przez lekarza obozowego przyczyn zgonów według jednakowych i schematycznych diagnoz. Bardzo często można wyczytać, że w tym samym dniu kilkunastu lub kilkudziesięciu więźniów zmarło na tą samą chorobę – pisze Jerzy Klistała. 

Jak dodaje, można wnioskować, że przyczynę zgonu dobierano z ustalonego odgórnie wykazu chorób, na które masowo umierali więźniowie. Oto fragment tego wykazu:

„Akuter Magendarmkatarrh” (ostry katar/nieżyt żołądkowo-jelitowy).

„Herz und Kreislaufschwäche” (osłabienie/niewydolność serca i układu krążenia).

„Sepsis bei Phlegmone” (ogólne zakażenie organizmu przy flegmonie).

„Fleckfieber” (tyfus plamisty).

„Bronchialkatarrh bei Körperschwäche” (nieżyt oskrzeli przy osłabieniu fizycznym).

„Phlegmone bei Darmkatarrh” (flegmona przy katarze/nieżycie jelit).

„Durchfall” (biegunka).

„Herzmuskeldegeneration” (zawał mięśnia sercowego).

„Plötzlicher Herztod” (nagły zawał serca).

„Magendarmkatarrh” (katar/nieżyt żołądkowo-jelitowy).

„Herzmuskelschwäche bei Fleckfieber” (niewydolność mięśnia sercowego przy tyfusie plamistym).

„Herzschwäche bei Dermkatarrh” (niewydolność serca przy nieżycie jelit).

„Herzwassersucht” (puchlina wodna serca).

„Lungentuberkulose” (gruźlicę płuc).

„Kachexie bei Darmkatarrh” (wycieńczenie przy nieżycie/katarze jelit).

„Bronchopneumonie” (zapalenie płuc i oskrzeli).

Wśród rybniczan, którzy trafili do obozu zagłady w Oświęcimiu byli powstańcy śląscy, działacze AK, górnicy, pracownicy Huty Silesia, działacze społeczni, nauczyciele, osoby, które odmówiły podpisania tzw. volkslisty, itp. Trafiał tam każdy, kto naraził się okupantowi. Cześć mieszkańców Rybnika zdołała przeżyć gehennę, inni zostali przewiezieni do innych obozów w kraju i za granicą.

Wśród znanych rybniczan, który znaleźli się w Auschwitz-Birkenau byli m.in. Maksymilian Basista, ks. Franciszek Blachnicki, Alojzy Szewczyk czy Józef Pukowiec. Przeczytajcie zresztą co o nich i innych rybniczanach pisze w swojej książce Jerzy Klistała:

BASISTA MAKSYMILIAN

Więzień więzienia Montelupich w Krakowie, w KL Auschwitz nr 152740.

Urodzony 7.08.1883 r. w Górkach pow. raciborski, syn Jana i Franciszki z d. Kałuża. Wyróżniająca się osobowość życia oświatowego i politycznego w rybnickim. Był członkiem "Eleussis" , zaangażowany w działalność Towarzystwa Młodzieży Polskiej, Towarzystwa Czytelni Ludowych, współzałożycielem Towarzystwa Śpiewaczego "Seraf" w Rybniku, założyciel w 1911 r. pierwszej polskiej gazety w Rybniku o nazwie "Straż nad Odrą". Należał do ścisłego dowództwa Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, uczestnik Powstań Śląskich. W czasie kampanii plebiscytowej był redaktorem "Gazety Rybnickiej".

Kolejne funkcje jakie pełnił to: w okresie 1922-1934 przewodniczący Rady Miejskiej Rybnika, od 1934 r. wiceburmistrz Rybnika. Od rozpoczęcia się okupacji hitlerowskiej, jako bardzo aktywny działacz polityczno-społeczny, zmuszony był się ukrywać (na ziemi krakowskiej) pod przybranymi nazwiskami "Kwiecień" lub "Gołucki", gdyż tuż przed wybuchem wojny (w 1939 r.) wpisany był do "księgi gończej" Sonderfahndungsbuch Polen (strona zarejestrowania 9B) - czyli przewidziany przez hitlerowców do "likwidacji" w pierwszej kolejności.

Niestety, mimo stosowanej przezorności, w 1943 r. został aresztowany w Krakowie i przetrzymywany w więzieniu na Montelupich a następnie przekazany do KL Auschwitz i tam zarejestrowany jako więzień nr 152740. Dnia 11.11.1944 r. transportem zbiorowym został przeniesiony do obozu pracy w Bawarii, lecz po likwidacji tego obozu 2.04.1945 r. dostał się do obozu leśnego w Mattenheim gdzie doczekał wyzwolenia przez wojska amerykańskie w dniu 2.05.1945 r. Po powrocie do rodzinnego Rybnika, nadal prowadził do 1949 r. księgarnię (przy ul. Kościelnej). Zmarł 3.11.1967 r. W uznaniu zasług - odznaczony Orderem Polonia Restituta.

BLACHNICKI FRANCISZEK

Więzień w KL Auschwitz nr 1201, w KL Flossenburg.

Urodzony 24.03.1921 r. w Rybniku. Harcerz, uczestniczył w kampanii wrześniowej w stopniu plutonowego-podchorążego. Został aresztowany w początkowym okresie okupacji hitlerowskiej tj. 17.04.1940 r. w miejscowości Zawichost (gdzie wówczas przebywał) - za działalność w ruchu oporu w Tarnowskich Górach. Przewieziony do KL Auschwitz i tam zarejestrowany 25.06.1940 r. w obozowej ewidencji jako więzień nr 1201. W 1944 r. przeniesiono go do KL Flossenburg (Schwarzwald - Bawaria). Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozach przeżył i doczekał się wyzwolenia przez wojska alianckie w dniu 22.04.1945 r. Po wojnie ukończył studia teologiczne w Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach. W 1950 r. otrzymał świącenia kapłańskie i od tego czasu realizował powołanie duszpasterskie. Był wikarym w Rydułtowach i kilku innych śląskich parafiach. Założyciel ruchu oazowego Światło-Życie, Krucjaty Wyzwolenia Człowieka i Chrześcijańskiej Służby Wyzwolenia Narodów. W 1980 r. pracował naukowo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie. Zmarł w 1987 r. w Karlsbergu w Niemczech. Odznaczony: pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (17.02.1994 r.), Krzyżem Oświęcimskim (5.05.1995 r.). Dnia 9.12.1996 r. rozpoczął się proces beatyfikacji księdza Franciszka Blachnickiego.

BUCHALIK ERNEST

Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz nr 47692.

Urodzony 7.09.1925 r. w Gotartowicach k.Rybnika, syn Wilhelma i Franciszki z d. Dziwoki, mieszkaniec Gotartowic. Harcerz XIII Drużyny Harcerzy im. Witolda Regera w Gotartowicach. W okresie okupacji hitlerowskiej zaangażowany w działalność organizacji konspiracyjnej - Polskiej Tajnej Organizacji Powstańczej. Był kolporterem gazetki konspiracyjnej "Zew Wolności". Niestety, PTOP została zdekonspirowana, a jej członkowie aresztowani - między innymi Ernest. Po aresztowaniu w nocy z dnia 22 na 23.05.1942 r., przekazany do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach, a stamtąd do KL Auschwitz i zarejestrowany 17.07.1942 r. w obozowej ewidencji jako więzień nr 47692. Na podstawie decyzji policyjnego sądu doraźnego zginął dnia 5.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 28174/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 9:20, określenie przyczyny zgonu to "Herzschwäche bei Darmkatarrh" (niewydolność serca przy nieżycie jelit).

BUCHALIK FRANCISZEK

Więzień w KL Auschwitz.

Urodzony 15.07.1922 r. w Gotartowicach k.Rybnika (brat Ernesta), syn Wilhelma i Franciszki z d. Dziwoki. Po ukończeniu szkoły powszechnej, pracował u gospodarza w Szczejkowicach. Harcerz XIII Drużyny Harcerzy im. Witolda Regera w Gotartowicach. W czasie okupacji hitlerowskiej pracował przy budowaniu fabryk zbrojeniowych nad Kanałem Gliwickim, działając równocześnie w ruchu oporu. Współorganizował PTOP w Gotartowicach - zastępca dowódcy, był odpowiedzialny za dywersję. W wyniku częściowego rozpracowania struktur organizacji przez gestapo, aresztowany 23.05.1942 r. i więziony przez kilka dni w KL Auschwitz, a następnie powieszony 27.07.1942 r. w egzekucji publicznej w Gotartowicach.

BUCHALIK PAWEŁ

Więzień w KL Auschwitz.

Urodzony 8.09.1922 r. w Gotartowicach k.Rybnika, syn Józefa i Marii z d. Reclik. Harcerz XIII Drużyny Harcerzy im. Witolda Regera w Gotartowicach - zastępowy. Od początku okupacji hitlerowskiej działał w ruchu oporu w sztabie kierowniczym PTOP, kierował akcją pomocy dla rodzin uwięzionych Polaków (zasiłki pieniężne, karty żywnościowe i odzieżowe - zdobywane nielegalnie w urzędach). W wyniku częściowego rozpracowania struktur organizacji przez gestapo, aresztowany w nocy z dnia 22 na 23.05.1942 r., przetransportowany był do KL Auschwitz. Dnia 27.07.1942 r. przewieziony został do Gotartowic i tam powieszony w publicznej egzekucji.

BYCZEK ALOJZY

Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz nr 169399, w KL Mauthausen nr 117609.

Urodzony 15.06.1911 r., mieszkaniec Rybnika. Od początku okupacji hitlerowskiej, angażował się w działalność organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowany w czerwcu 1943 r., przewieziony został prawdopodobnie do więzienia śledczego (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach, a następnie 17.12.1943 r. skazany na pobyt w KL Auschwitz i tam zarejestrowany w obozowej ewidencji jako więzień nr 169399. W styczniu 1945 r. uczestniczył w "marszu śmierci" z Oświęcimia do Wodzisławia Śl., a stamtąd w transporcie kolejowym otwartymi wagonami towarowymi wywieziony do KL Mauthausen gdzie został zarejestrowany jako więzień nr 117609. Mimo ciężkich warunków jakie panowały w obozie, przeżył i doczekał wyzwolenia obozu przez aliantów w dniu 5.05.1945 r.

CHROBOT WINCENTY

Więzień KL Auschwitz nr 108546, w KL Mauthausen nr 117629.

Urodzony 20.01.1910 r. w Doruchowie w Wielkopolsce, mieszkaniec Rybnika. Od początku okupacji hitlerowskiej zaangażowany w działalność organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. Pracując u niemieckiego przedsiębiorcy jako kierowca, wykonywał różnego rodzaju usługi przewozowe dla ruchu oporu. Aresztowany przez gestapo 13.02.1943 r., przekazany został do KL Auschwitz i tam w czasie śledztwa przebywał w bloku 2a. Po śledztwie skazany na pobyt w obozie i zarejestrowany 16.03.1943 r. jako więzień nr 108546. W styczniu 1945 r. uczestnik "marszu śmierci" z Oświęcimia do Wodzisławia Śl., skąd w transporcie zbiorowym wagonami towarowymi przewieziony został do KL Mauthausen. W tym obozie po zarejestrowaniu otrzymał nr 117629. Odzyskał wolność wyzwolony przez wojska alianckie 5.05.1945 r. Zmarł w 1967 roku

DEPTA FRANCISZEK

Więzień w KL Auschwitz.

Urodzony 18.07.1888 r., mieszkaniec Paruszowca k.Rybnika, pracownik PKP w Rybniku. Członek POW Górnego Śląska, były powstaniec - uczestnik powstań śląskich, działacz społeczny. Wpisany już przed wybuchem wojny (w 1939 r.) do "księgi gończej" Sonderfahndungsbuch Polen (strona zarejestrowania 26D), czyli przewidziany przez hitlerowców do likwidacji w pierwszej kolejności. Aresztowany 28.04.1940 r. i skazany na pobyt w KL Auschwitz. Zginął w tym obozie.

FRELICH LUDWIK

Więzień więzienia w Mysłowicach, w KL Auschwitz.

Urodzony 4.08.1889 r. w Gotartowicach k.Rybnika, syn Leopolda i Franciszki z d. Prehalla, mieszkaniec Gotartowic. Członek POW Górnego Śląska, uczestnik powstań śląskich w batalionie Nikodema Sobika. Z nastaniem okupacji hitlerowskiej działał w ruchu oporu w szeregach PTOP. Aresztowany w nocy z 22 na 23.05.1942 r. i wraz z innymi członkami rodziny więziony był w więzieniu śledczym (Ersatzpolizeigefängnis) w Mysłowicach. Po zakończonych przesłuchaniach przetransportowano go do KL Auschwitz. Dnia 7.08.1942, decyzją sądu doraźnego skazany został na karę śmierci. Wyrok wykonano tego samego dnia. Według wystawionego aktu zgonu nr 21572/1942 - potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 11:31, określenie przyczyny zgonu to "plötzlicher Herztod" (nagły zawał serca).

GEMBCZYK JAN

Więzień w KL Auschwitz, w KL Gross-Rosen, w KL Buchenwald.

Urodzony 6.10.1913 r. w powiecie strzeleckim na Śląsku Opolskim. W 1921 r. przeprowadził się z rodzicami do Rybnika. Absolwent rybnickiego gimnazjum, pracownik Magistratu do czasu wkroczenia wojsk hitlerowskich do Rybnika. Już w pierwszych dniach okupacji został z magistratu zwolniony i skierowany do różnych prac fizycznych w firmach budowlanych. Od początku okupacji hitlerowskiej był aktywnym uczestnikiem ruchu oporu POP. Zagrożony aresztowaniem przedostał się do Generalnej Guberni. Został aresztowany w Krakowie 14.06.1940 r. pod przybranym nazwiskiem Gemski Marian.

Z Krakowa przekazany został do KL Auschwitz i zarejestrowany jako więzień nr 485. Z uwagi na doskonałą znajomość języka niemieckiego, zatrudniony był w wydziale politycznym - przy prowadzeniu ewidencji i dokumentacji obozowej więźniów. Wykorzystał tę okoliczność wielokrotnie by ratować życie współwięźniom. Ci którym udało się przeżyć obóz, wspominają niemal jednogłośnie tak jak Karol Miczajka: "...bardzo wiele dobrych uczynków, spełnionych przez Janka bez rozgłosu wobec współwięźniów, jest zapisanych na Jego koncie". W październiku 1944 r. przewieziony był do KL Gross-Rosen, a stamtąd do KL Buchenwald, gdzie został zamordowany 13.03.1945 r.

KUŚKA FRANCISZEK

Więzień KL Auschwitz nr 113403, KL Mauthausen.

Urodzony 31.08.1915 r. w Rybniku. W okresie okupacji hitlerowskiej zaangażowany w działalność organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK, za co został aresztowany 12.02.1943 r. Po przetransportowaniu do KL Auschwitz przetrzymywany był w czasie śledztwa w bloku 2a. Po śledztwie został przekazany na pobyt w obozie i zarejestrowany w obozowej ewidencji dnia 10.04.1943 r. jako więzień nr 113403. W styczniu 1945 r. uczestniczył w „marszu śmierci” z Oświęcimia do Wodzisławia Śl., a stamtąd w transporcie zbiorowym wagonami towarowymi wywieziony do KL Mauthausen, gdzie doczekał się wyzwolenia obozu przez wojska amerykańskie w dniu 5.05.1945 r

KWIOTEK AUGUSTYN

Więzień w Katowicach, Strzelcach Opolskich, Mysłowicach, KL Auschwitz.

Urodzony 6.12.1893 r. w Niewiadomiu pow. rybnicki. Uczestnik trzech powstań śląskich. Aresztowany 12.09.1939 r., przekazany został do więzienia katowickiego, gdzie po osądzeniu skazany był na trzy lata przebywaniu w więzieniu. Następnie więziony w Strzelcach Opolskich skąd po trzech latach został wypuszczony na wolność. Ponownie aresztowany 20.10.1942 r., i przekazany do więzienia śledczego w Mysłowicach, a stamtąd do KL Auschwitz gdzie zginął 14.12.1942 r

MACHULIK RYSZARD

Więzień KL Auschwitz nr 189678.

Urodzony 21.07.1944 r. w Birkenau, syn Alojzego i Bronisławy z d. Winnicka. Urodzony w obozie, zarejestrowany jako dziecko-więzień nr 189678. Opuścił obóz wraz z matką na krótko przed wyzwoleniem przez wojska radzieckie. Po wojnie zamieszkał w Rybniku-Chwałowicach. Skończywszy szkołę podstawową, wykonywał zawód górnika w kop. „Chwałowice” w Chwałowicach.

MALINOWSKI WŁADYSŁAW

Więzień KL Auschwitz nr 111005.

Urodzony 5.03.1888 r. w Kurniku w woj. poznańskim, syn Juliusza i Józefy z d. Kruk, mieszkaniec Rybnika. Studiował architekturę w Lipsku i Heidelbergu. Przed I wojną światową przybył do Rybnika i podjął pracę w firmie budowlanej Martiniego w Rybniku. Gdy w okresie plebiscytowym ważyły się losy Śląska, jako aktywny działacz Związku Polaków, brał udział w „wymuszaniu” od Niemców najkorzystniejszych warunków dla Ślązaków i Śląska. Gdy w końcu 1921 r. dochodzi w Rybniku do tworzenia polskich władz cywilnych, obejmuje funkcję architekta miejskiego oraz członka Rady Miasta. W następnych latach, po unormowaniu się spraw polityczno-społecznych w Rybniku, odkupił udziały w firmie Martiniego zostając w ten sposób właścicielem przedsiębiorstwa. Dziełem firmy jest wiele obiektów budowanych w Rybniku.

W czasie okupacji hitlerowskiej był żołnierzem organizacji 238 konspiracyjnej ZWZ/AK. Aresztowany 12.02.1943 r., wywieziony został do KL Auschwitz, a po okresie śledztwa przekazany 16.03.1943 r. i zarejestrowany jako więzień nr 111005. Zachorował na tyfus i zmarł 2.04.1943 r. w tym obozie. Według wystawionego aktu zgonu, potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 13:15, określenie przyczyny zgonu to „rozedma płuc przy osłabionym sercu”

MUSIOLIK PAWEŁ, pseud. „P.A.T.”, „Paweł”, „Pieron”

Więzień Montelupich, KL Auschwitz nr 124745, KL Neuengamme nr 24814.

Urodzony 3.12.1914 r. w Niedobczycach k/Rybnika, syn Pawła i Julii z d. Stiel. W miejscu urodzenia ukończył szkołę powszechną, natomiast w latach 1929-1933 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w Rybniku. Czynną służbę wojskową odbył w latach 1935-1937 w Niepołomicach i Krakowie. W 1937 r. rozpoczął pracę w PKP na stanowisku telegrafisty. W sierpniu 1939 r. powołany został do rezerwy z przydziałem do 53 pociągu pancernego „Śmiały” i tam zastał go napad wojsk hitlerowskich na Polskę. Brał udział w zaciętych walkach pod Mokrą na Kielecczyźnie, walczył także w Oddziale Henryka Dobrzańskiego „Hubala”. Uczestniczył w obronie Lwowa, gdzie po 17.09.1939 r. został internowany przez Sowietów. Po ucieczce z internowania, przedostał się do Krakowa angażując się w działalność konspiracyjną jako żołnierz ZWZ/AK. Aresztowany został wraz z żoną 11 02.1943 r. Z grupą 36 więźniów przewieziony z Montelupich w Krakowie do KL Auschwitz gdzie zarejestrowany został jako więzień nr 124745. W listopadzie, w transporcie zbiorowym przewieziony do KL Neuengamme i tam zarejestrowany został jako więzień nr 24814.

W okresie 22 – 30.04.1945 r. ewakuowany wraz z 2800 więźniami na statku Thielbeck. Statek ten jak i dwa inne wypełnione więźniami, zostały zatopione w zatoce Lubeckiej. Ze statku Thielbeck uratowało się z 2800 zaledwie 28 więźniów, a między uratowanymi był właśnie Paweł. Dopłynął do okolic Neustadt gdzie otoczono go opieką Czerwonego Krzyża. Dostał się następnie do Szwecji i tam osiedlił na stałe, organizując prężnie działający ośrodek polonijny i Koło PSL na Skandynawię. Zmarł 1.07.1995 w Taburgu w Szwecji i tam został pochowany

PETTERS GERARD, pseud. „Hardy”

Więzień KL Auschwitz.

Mieszkaniec Rybnika. W tym mieście uczęszczał do gimnazjum, zdając maturę w 1934 r. Do 1939 r. przebywał w Krakowie, lecz po rozpoczęciu okupacji hitlerowskiej wrócił do Rybnika i zaangażował się w działalność organizacji 296 konspiracyjnej Polska Tajna Organizacja Powstańcza. Był współredaktorem a także kolporterem pisma konspiracyjnego „Zryw”. W wyniku dekonspiracji PTOP, próbował wraz z kolegą Leonem Grzesikiem uciec za granicę, ale przyłapano ich, aresztowano i obaj dostali się do KL Auschwitz. Petters dostał się do obozu pod zmienionym nazwiskiem Wojciech Barcz. Pomagał przetrwać współwięźniom, o czym wspominają obozowi koledzy. Przeżył obóz – po wyzwoleniu, przez jakiś czas był pracownikiem Zjednoczenia Przemysłu Węglowego w Rybniku, a następnie przeniósł się do Warszawy i był naczelnym redaktorem miesięcznika Polityka.

PRUS KONSTANTY pseud. „Jacenty Pyrlik”

Więzień w KL Auschwitz.

Urodzony 14.04.1872 r. w Wielopolu k/Rybnika. Działacz plebiscytowy, dziennikarz, historyk, bibliofil. Rozpoczął studia teologiczne w Turynie (Włochy), które przerwał w 1900 r. Wrócił na Śląsk, został dziennikarzem „Katolika”, „Gazety Opolskiej”, „Kuriera” i „Nowin Raciborskich”. Od 1904 r. przez 11 lat kierował redakcją „Katolika”. Należał do najaktywniejszych dziennikarzy i publicystów na Śląsku. W czasie plebiscytu wydawał na własny koszt broszury propagandowe i za tę działalność był szykanowany przez Niemców. Po odzyskaniu niepodległości zamieszkał w Mikołowie, kierował zorganizowaną przez siebie Biblioteką Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Współorganizował archiwum wojewódzkie w którym pracował do 1937 r. W okresie okupacji hitlerowskiej pracował fizycznie w szpitalu. Aresztowany w 1943 r. przekazany został do KL Auschwitz, a po zwolnieniu z obozu powrócił do Mikołowa. Po wojnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 5.10.1961 r

PUKOWIEC BRONISŁAW

Więzień w Mysłowicach, KL Auschwitz.

Urodzony 27.09.1913 r. w Chwałowicach k/Rybnika, mieszkaniec tej miejscowości. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Ukończył rybnickie gimnazjum z maturą w 1932 r. Przez dwa lata był pracownikiem kopalni „Chwałowice” w Chwałowicach. Następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Studia ukończył w 1937 r. otrzymując dyplom magistra filozofii. Przez krótki okres pracował jako asystent w Akademii Umiejętności. Uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 r. i dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się zbiec. Po powrocie w rodzinne strony, podjął pracę w Urzędzie Pośrednictwa Pracy, a pod koniec 1940 r. otrzymał 323 zatrudnienie na poczcie w Sosnowcu, angażując się równocześnie do pracy konspiracyjnej – pełnił funkcję komendanta ZWZ w Mysłowicach. Zdradzony przez jednego z członków organizacji, został aresztowany 15.09.1942 r. i więziony w w Mysłowicach. Następnie, 25.01.1943 r. został wywieziony do KL Auschwitz, gdzie tego samego dnia, na podstawie orzeczenia sądu doraźnego został rozstrzelany.

PUKOWIEC JÓZEF pseud. „Chmura”, „Pukoc”

Więzień w KL Auschwitz.

Urodzony 14.09.1904 r. w Świętochłowicach. Zamieszkały w Chwałowicach k/Rybnika. W okresie 1921-1925 r. uczeń seminarium nauczycielskiego w Wągrowcu i Pszczynie, a następnie w 1925 r. podjął pracę w Baranowicach, od 1926 r. pracował w Chwałowicach. W tej też miejscowości rozpoczyna się jego kontakt z harcerstwem – od członkowstwa w IX Drużyny ZHP im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Pełnił coraz ważniejsze funkcje w drużynie, uzyskał stopień instruktorski harcmistrza. W latach 1927-1929 i 1930-1935 pełnił funkcję komendanta Hufca ZHP w Rybniku. Od 1930 r. pracował w szkole w Załężu-Katowice, a następnie studiował w Instytucie Pedagogicznym w Katowicach. W okresie 26.08. – 3.09.1939 był komendantem Śląskiej Chorągwi Harcerzy, natomiast od rozpoczęcia okupacji hitlerowskiej do 18.08.1940 r. pełnił funkcję komendanta Tajnej Śląskiej Chorągwi Harcerzy. Zorganizował konspiracyjną sieć harcerską, był główny redaktorem tajnych wydawnictw „Świt” i „Zryw”. Był członkiem Związku Walki Zbrojnej. Aresztowany przez gestapo 18.12.1940 r. wraz z kilkunastoma harcerzami i dowództwem Śląskiego Okręgu Sił Zbrojnych Polski. Przetransportowany do KL Auschwitz, sądzony w lipcu 1942 r. w Bytomiu, gdzie skazano go na śmierć „... za przygotowywanie zdrady stanu”. Wyrok kary śmierci wykonano 18.08.1942 r. w Katowicach

STEFEK WALTER pseud. „Sęp”

Więzień KL Auschwitz nr 188079

Urodzony 14.10.1916 r. w Karwinie na Zaolziu. Rodzice wygnani z Czech, osiedlili się w Niedobczycach k/Rybnika. W tej więc miejscowości rozpoczął naukę w szkole powszechnej, a po ukończeniu 4 klasy wstąpił do Państwowego Gimnazjum w Rybniku. Harcerz X Drużyny ZHP im. Tadeusza Kościuszki w Niedobczycach. Od pierwszych dni okupacji hitlerowskiej, zaangażował się w działalność konspiracyjną Szarych Szeregów, PSW, jako żołnierz ZWZ/AK. Był współorganizatorem Organizacji „Orła Białego” na terenie Zaolzia w rejonie karwińskim. Aresztowany w styczniu 1943 r., przetransportowany został do KL Auschwitz. Po przesłuchaniach w Politische Abteilung, skazany został 22.05.1944 r. na pobyt w obozie i zarejestrowany jako więzień nr 188079. Dnia 31.10.1944 r. decyzją policyjnego sądu doraźnego skazano na śmierć 10 kobiet i 59 mężczyzn – wśród których był Stefek Walter. Skazanych stracono w dniu 376 1.11.1944 r. (w dniu Wszystkich Świętych) w Krematorium II na terenie Birkenau.

SZEWCZYK ALOJZY

Więzień KL Auschwitz nr 3757.

Urodzony 7.02.1891 r., zamieszkały w Kamieniu pow. rybnicki, syn Antoniego i Liliany, mieszkaniec Kamienia. Członek POW Górnego Śląska, powstaniec – 391 uczestnik trzech powstań śląskich, działacz plebiscytowy. W okresie międzywojennym pracownik PKP, następnie naczelnik Urzędu Gminy w Kamieniu. Członek Związku Powstańców Śląskich oraz Związku Obrony Kresów Zachodnich. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r. Aresztowany 20.06.1940 r. i więziony wpierw w Rybniku, a następnie przekazany 6.09.1040 r. do KL Auschwitz, gdzie zarejestrowany został jako nr obozowy 3757. Zginął w tym obozie 8.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 29295/1942 – potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 7:45, określenie przyczyny zgonu to „Pleuropneumonie” (rozległe zapalenie płuc).

ŚPIEWOK BOLESŁAW

Więzień w Mysłowicach, KL Auschwitz nr 47718.

Urodzony 9.05.1924 r. w Gotartowicach k/Rybnika, syn Mikołaja i Anny z d. Podleśny, mieszkaniec Gotartowic, uczeń żorskiego gimnazjum. Harcerz w XIII Drużynie ZHP im. Witolda Regera w Gotartowicach. Od pierwszych dni okupacji hitlerowskiej działał w ruchu oporu w szeregach PTOP. Był współredaktorem gazetki podziemnej „Zew Wolności”, wydawanej przez tę organizację. Aresztowany przez gestapo i przetransportowany wpierw do wiezienia śledczego w Mysłowicach, skąd po śledztwie przekazany został 17.07.1942 r. do KL Auschwitz i tam zarejestrowany jako więzień 47718. Po wyroku policyjnego sądu doraźnego z dnia 4.09.1942 r. rozstrzelany 5.09.1942 r. Według wystawionego aktu zgonu nr 28110/1942 – potwierdzonego przez lekarza obozowego, zmarł o godz. 10:40, określenie przyczyny zgonu to „Nierenentzündung” (zapalenie nerek).

TKOCZ ALFRED pseud. “Gruszka”

Więzień w KL Auschwitz.

Urodzony 27.05.1914 r. w Chwałowicach k/Rybnika, syn Jana i Marii z d. Zniszczoł. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Drużynowy kręgu starszoharcerskiego. Uczeń Seminarium Nauczycielskiego w Pszczynie. W 1939 r. ochotnik Wojska Polskiego i uczestnik kampanii wrześniowej. Podczas okupacji hitlerowskiej współorganizator Szarych Szeregów, POP, żołnierz organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. W stopniu kapitana pełnił funkcję zastępcy dowódcy kompanii AK w rejonie rybnickim. Aresztowany 9.02.1944 r., więziony był w KL Auschwitz. 409 Następnie, wywieziony na roboty podziemne w Bremen (na terenie Niemiec), zginął w niewyjaśnionych okolicznościach.

TKOCZ RYSZARD

Więzień KL Auschwitz

Urodzony 18.07.1916 r. w Chwałowicach k/Rybnika, syn Jana i Marii z d. Zniszczoł. Harcerz IX Drużyny Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki w Chwałowicach. Ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego, w 1939 r. uczestniczył w kampanii wrześniowej w stopniu sierżanta. W czasie okupacji hitlerowskiej, działał aktywnie w Szarych Szeregach, POP, był żołnierzem organizacji konspiracyjnej ZWZ/AK. W działalności konspiracyjnej współredagował (z pozostałym rodzeństwem) podziemne pismo „Zryw”. Dowódca plutonu AK w Chwałowicach. Aresztowany przez gestapo w lipcu 1944 r., przekazany został do KL Auschwitz i tam 18.09.1944 r. na posiedzeniu sądu doraźnego skazany na karę śmierci, 412 którą wykonano w tymże roku – został powieszony w publicznej egzekucji w Tychach.

Zachęcamy Was do zapoznania się z książką PDF Jerzego Klistałały „Martyrologium mieszkańców ziemi rybnickiej, Wodzisławia Śl., Żor, Raciborza w latach 1939-1945 - słownik biograficzny”.