Był „cacy”, teraz już nie? Konserwator chce rozebrać im ogródek, oni zapowiadają walkę i obalenie parku kulturowego

Konserwator nakazał rozbiórkę

Pamiętacie, jak pisaliśmy o niecodziennym obiekcie na rybnickim rynku? W lutym 2024 roku restauracja Aperitivo otworzyła niespotykane jak dotąd w Polsce miejsce – ogródek całoroczny. Z marszu wzbudził spore zainteresowanie mieszkańców. Właściciele musieli spełnić szereg wymagań narzuconych przez miasto i jak wtedy przekonywali – udało im się je spełnić.

Interes się kręcił, a temat ucichł na ponad rok. Tymczasem jak słyszymy w restauracji, szykuje się zacięta batalia prawna ze Śląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Katowicach. Pod koniec ubiegłego miesiąca (25 kwietnia) nakazał firmie przywrócenie zabytku do poprzedniego stanu poprzez demontaż ogródka letniego – pawilonu gastronomicznego. Jak się dowiadujemy, stało się to na wniosek Miejskiego Konserwatora Zabytków w Rybniku – Henryka Mercika.

W piśmie przesłanym do spółki czytamy, że 7 kwietnia doszło do oględzin całorocznego obiektu gastronomicznego. Brał w nim udział inspektor WUOZ w Katowicach, sam Henryk Mercik oraz właściciele obiektu.

Właściciele obiektu nie występowali z wnioskiem od Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o umiejscowienie na terenie starego miasta Rybnika, wpisanego do rejestru zabytków, naruszona została tym samym norma sformułowana w art. 36 ust 1 pkt 11 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zgodnie z którą pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków wymaga podejmowanie innych działań, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru – czytamy.

W ocenie konserwatorskiej, umiejscowienie pawilonu gastronomicznego doprowadziło do zmiany w wyglądzie zabytku wpisanego do rejestru – Rynku, stanowiącego najbardziej reprezentacyjną część historycznej starówki. Wprowadzanie współczesnego, obcego stylistycznie elementu, który poprzez swój gabaryt, nowoczesną formę oraz użyte materiały stanowi niewątpliwie dominantę i tworzy dysonans stylistyczny otaczającej przestrzeni, wpłynęło negatywnie na wygląd i kształt obszaru – czytamy dalej.

Zdaniem konserwatora, pawilon na rynku zaburza perspektywę widokową na najważniejszy plac miejski oraz jego zabudowę. Wojewódzki konserwator stwierdza w piśmie, że rynek objęty jest ochroną konserwatorską, a każda zmiana wymaga jego akceptacji.

Tymczasem rynek jako integralny element układu urbanistycznego o średniowiecznym rodowodzie powinien pozostać otwartą przestrzenią, nieprzysłoniętą w sposób trwały obiektami kubaturowymi – dowiadujemy się.

Instrukcja prezydenta nie pomogła

W piśmie czytamy ponadto, że powyższy ogródek jest niezgodny z parkiem kulturowym, który obowiązuje w centrum naszego miasta – mimo spełnienia prezydenckich zaleceń.

Przywołana przez inwestorów zgodność inwestycji z przywołaną instrukcją Prezydenta Miasta Rybnika z dnia 24. 11. 2023 r. dodatkowo stworzoną na 3 miesiące przed utworzeniem parku kulturowego, pozostaje bez znaczenia dla kwestii konserwatorskiej. Przywołana zgodność nie znajduje odzwierciedlenia w negatywnych opiniach dotyczących obiektu, wydanych przez miejskiego konserwatora zabytków w Rybniku.

Mało tego, zdaniem konserwatora z Katowic, obiekt jest samowolą budowlaną, którego akceptacja „stanowiłaby precedens i naraziła ŚWKZ na zarzut nieprzestrzegania przepisów, zmiany stosowanej na przestrzeni województwa polityki konserwatorskiej, a co za tym idzie – nierównego traktowania obywateli”.

Restauracja odpowiada: nie ma podstaw prawnych. Jest tylko powołanie się na… artykuł

Rafał Rduch jest współwłaścicielem restauracji Aperitivo a zarazem prawnikiem. Wytoczył ciężkie działa obalając argumentację Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach. Kilka dni temu (20 maja) złożył odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania w całości.

Jak zaznacza, doszło do naruszenia przepisów postępowania oraz przepisów prawa materialnego.

Lokując na rynku ogródek gastronomiczny, skarżąca spółka spełniła wszystkie wymagania nałożone przez właściciela nieruchomości – miasto, wskazane m.in. w obowiązujących wówczas wytycznych Prezydenta Miasta Rybnika oraz uzyskała stosowną zgodę właściciela wyrażoną w postaci umowy dzierżawy – czytamy na wstępie.

Rafał Rduch zaznacza, że działania związane z lokalizacją ogródka gastronomicznego na rynku w żaden sposób nie naruszyły substancji lub zmiany wyglądu zabytku ani nie zaburzyły ładu przestrzennego. Tymczasem konserwator zabytków nie przedstawił żadnych merytorycznych przesłanek, dzięki którym miałby dowodzić swoich racji. Nie podparł się nawet opinią biegłego, a jedynie skopiowanymi fragmentami artykułu prasowego w Internecie.

Rynek nie jest objęty ochroną?

Spółka dowodzi, że rybnicki rynek sensu stricte nie jest objęty ochroną poprzez wpis obszarowy do rejestru zabytków. Powołuje się na decyzję z 1953 roku, którą wpisano do rejestru zabytków województwa Śląsko-Dąbrowskiego „miasto Rybnik w ramach dawnego historycznego założenia miejskiego o wartości historycznej”. Wpis został dokonany do rejestru województwa od 3 lat nieistniejącego (woj. Śląsko-Dąbrowskie zostało przekształcone w woj. Katowickie w lipcu 1950 r. o zupełnie odmiennych granicach).

Przedmiotowa decyzja nie określa przesłanek objęcia danego obszaru ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków, nie wskazuje też sposobu ochrony, a – co najistotniejsze – nie zawiera obligatoryjnego wówczas elementu tj. określenia granic ochrony, co powoduje, iż wydana decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania a jej niewykonalność ma charakter trwały. Na podstawie tej decyzji nie jest możliwe więc w żaden sposób określenie granic chronionego obszaru ani sposobu jego ochrony, co implikuje jednoznacznie wniosek, że ochrona Śródmieścia Miasta Rybnik od momentu wydania decyzji o wpisie do rejestru aż po dzień dzisiejszy jest iluzoryczna i nie powinna być realizowana przez organy ochrony zabytków na podstawie wadliwej decyzji z dnia 14.03.1953 r. - czytamy.

Jeden konserwator mówi, że jest „ok”, drugi nie? „Subiektywna opinia inspektora”

Firma z Rybnika zarzuca obecnemu śląskiemu konserwatorowi (powołanemu 21 stycznia 2025 roku), że ten całkowicie pominął fakt – 19 lutego 2024 roku oględziny ogródka przeprowadził osobiście ówczesny ŚWKZ – Łukasz Konarzewski.

Ówczesny wojewódzki konserwator uznał, że nie zachodzi potrzeba wszczęcia postępowania. Nie spisano protokołu ponieważ ŚWKZ uznał, że nie ma takiej potrzeby, bo nie doszło w ogóle do ingerencji z zabytek – dowiadujemy się.

Pojawiło się jednak jego oświadczenie, którego organ I instancji nie wziął pod uwagę, a którego domagał się Miejski Konserwator Zabytków.

Należy więc wyjaśnić organowi I instancji, iż w przepisach KPA brak jakichkolwiek przeszkód do ustalenia określonej okoliczności w drodze oświadczenia osoby posiadającej wiedzę na tę okoliczność. Niewątpliwie oświadczenie pana Łukasza Konarzewskiego z dnia 17 marca 2025 nie jest sprzeczne z prawem a jednogłośnie przyczynia się do wyjaśnienia okoliczności związanych z przeprowadzonymi oględzinami a zatem stanowi dowód w sprawie – pisze Rafał Rduch.

Zaznacza, że ogródek nie różni się zasadniczo od podobnych konstrukcji postawionych na rynku „z tą jednak różnicą, iż jest bardziej estetyczny i funkcjonalny”.

W żaden sposób nie udowodniono, ani nawet nie uprawdopodobniono zaburzenia układu urbanistycznego czy też innej ingerencji w zabytek, a stwierdzenie tego faktu w decyzji, jest wyłącznie efektem wybiórczej i niczym nie podpartej, subiektywnej opinii inspektora prowadzącego postępowanie, implikowanej wstępną oceną Miejskiego Konserwatora Zabytków w Rybniku. Organ ochrony zabytków winien samodzielnie decydować o podstawach wszczęcia danego powstępowania administracyjnego, a nie opierać się na „podpowiedziach” miejskiego konserwatora, którego kompetencje przekazane porozumieniem zwartym z Wojewodą Śląskim nie obejmują przedmiotu tej sprawy – czytamy.

Właściciele restauracji wskazują zatem, że ogródek nie przeszkadzał poprzedniemu śląskiemu konserwatorowi. Temu obecnemu, powołanemu w styczniu – już tak.

Chcą obalić park kulturowy w Rybniku

Podsumowując, zdaniem restauratorów, organ I instancji zbagatelizował fakt, iż omawiany ogródek powstał „wcześniej przed uchwaleniem przez Radę Miasta w Rybniku aktu prawu prawa miejscowego dot. parku krajobrazowego i spełniał wymogi instrukcji Prezydenta Miasta Rybnika z dnia 24 listopada 2023, którą to instrukcję oceniał jako „pozostająca bez znaczenia dla kwestii konserwatorskiej”.

W ten sposób wybiórczo potraktowano podstawy istnienia ogródków gastronomicznych na rynku w Rybniku, zerując wartość aktu wydanego przez prezydenta na rzecz uchwalonej później uchwały o parku kulturowym – dowiadujemy się.

Jak udało nam się dowiedzieć, właściciele restauracji idą krok dalej – zamierzają doprowadzić do unieważnienia decyzji z 1953r. oraz uchylenia uchwały o parku kulturowym. Ich zdaniem narusza ona istotne interesy prawne strony, a także została wydana niezgodnie z prawem i bez obowiązującej i wykonalnej podstawy prawnej.

Zainteresowaliśmy się wątkiem udziału Miejskiego Konserwatora Zabytków w Rybniku w całej tej sprawie. Czekamy na stanowisko rybnickiego magistratu. Właściciele zarzucają też prezydentowi Rybnika, że ten nie chce się z nimi spotkać i porozmawiać o powyższej sprawie, choć co najmniej od roku próbują umówić się z nim na spotkanie. Również oczekujemy odpowiedzi z UM.

Ponadto zapytaliśmy się o poruszony wątek dotyczący legalności utworzenia parku kulturowego, dotychczasowych i przyszłych działaniach administracyjnych oraz konserwatorskich.