Mieszkańcy sami decydowali na co pójdą pieniądze

Rybnicki eksperyment z budżetem partycypacyjnym, bo tak nazywa się ta metoda, został przeprowadzony przez Centrum Rozwoju Inicjatyw Społeczny CRIS. – To pierwsze tego typu przedsięwzięcie w Polsce. Ze względu na ograniczone środki wybraliśmy tylko dwie dzielnice, których mieszkańcy mogli zdecydować na co wydatkować 100 tysięcy złotych. To mogły być małe inwestycje, zajęcia edukacyjne lub wydarzenia - mówi Anna Pytlik z CRIS.

Kwoty, o których przeznaczeniu decydują mieszkańcy innych miast są różnej wielkości. W brazylijskiego Porto Alegree to całość budżetu inwestycyjnego. W przypadku miast europejskich to zwykle 1-2 procent. Sposób dzielenia pieniędzy miejskich jest prosty. Wszyscy zainteresowani dyskutują na zebraniach o inwestycjach, jakie powinny być zrealizowane w ich mieście. - W naszym projekcie wyglądało to podobnie z tą różnicą, że nie dysponowaliśmy pieniędzmi miejskimi tylko pozyskanymi w ramach tak zwanych funduszy norweskich – zaznacza Pytlik.

Po długich negocjacjach mieszkańcy Boguszowic Osiedla zdecydowali się stworzyć Multimedialne Centrum Integracji Młodzież (drugie w Polsce studio nagrań otwarte dla każdego), zorganizować dla dzieci festyn z okazji Dnia Dziecka, a dla młodzieży muzyczno-sportowy Festiwal Przeciw Bezczynności. Poza tym również dla dzieci powstała Szkoła Podwórkowa Pekinowo, a także promowana była książka jako wartość ponadczasowa. W Orzepowicach powstał plac zabaw dla dzieci, odbył się festyn integracyjny dla mieszkańców dzielnicy pod hasłem „Razem żegnamy lato”,  a także poprzez warsztaty i spotkania zadbano o edukację i integrację rodziców przedszkolaków.

Raport w sprawie rybnickiego projektu sporządził Dariusz Kraszewski – ekspert Stowarzyszenia Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich z siedzibą Warszawie. Podkreśla, że w Polsce, w tym także w Rybniku, występują mechanizmy podobne do budżetu partycypacyjnego w rozumieniu europejskim.  Mowa na przykład o radach dzielnic. Tym, co jednak różni je od modeli budżetów partycypacyjnych, jest przejrzystość.

- Każdy proces dotyczący mieszkańców musi być przejrzysty, musi istnieć jasny przepływ informacji, jasne procedury i zasady. Nawet jeśli w Rybniku istnieje możliwość przekazywania przez rady dzielnicy wniosków do budżetu, to  jest to niewystarczające. Przeglądając  dokumenty (statut miasta, budżet, statuty obu dzielnic), w żadnym z ich nie natrafiłem na informację, w jaki sposób rady dzielnic mogą wpływać na proces decyzyjny i w jaki sposób mogą przekazywać swoje wnioski do budżetu. Nawet jeśli ten mechanizm funkcjonuje, to jednak nikt nie był w stanie odpowiedzieć  dokładnie w jaki sposób ta procedura się odbywa – ocenia Dariusz Kraszewski. - Problem polega na tym, że brak zasad i procedur powoduje to, że nawet jeśli ten mechanizm jest, jeśli pojawia się dobra wola, to jest to  ukryte, nikt z tego nie korzysta, mieszkańcy nie wiedzą jak mogą wziąć w tym udział. I to sprawia że, moim zdaniem, nie ma czegoś takiego, jak budżet partycypacyjny nieformalny w Rybniku – dodaje.