Apelują do radnych: „era górnictwa się skończyła”

Oddajemy głos:

- Zdzisławowi Kuczmie, Prezesowi Stowarzyszenia Rybnicki Alarm Smogowy
- Emilowi Nagalewskiemu, Prezesowi Zarządu oraz Januszowi Piechoczkowi, Członkowi Zarządu Fundacja 360!

My, niżej podpisani przedstawiciele Stowarzyszenia Rybnicki Alarm Smogowy oraz Fundacji 360!, działając w interesie całej społeczności lokalnej, w związku z zaplanowaną na dzień 23 kwietnia 2020 r. sesją Rady Miasta Rybnika, podczas której odbędzie się głosowanie nad uchwałą w sprawie
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla części miasta Rybnika obejmującej obszar w rejonie ulicy Golejowskiej (MPZP 54-22),

zwracamy się z apelem o oddanie głosu za przyjęciem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zgodnie z przedłożonym projektem, który wyłącza możliwość lokalizacji obiektów związanych z wydobyciem węgla kamiennego

– zgodnie z deklaracją złożoną w uchwale Rady Miasta Rybnika nr 125/XI/2019 z dn. 23 maja 2019 r. w sprawie wyrażenia negatywnego stanowiska wobec przedsięwzięcia polegającego na udostępnianiu i wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec”.

Mieszkańcy Rybnika wielokrotnie wyrazili zdecydowany sprzeciw wobec budowy kopalni, którego przejawem były między innymi tysiące negatywnych uwag złożonych do RDOŚ w Katowicach w przebiegu postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Aby rozwiać wątpliwości, jakie mogły u Państwa powstać w związku z opublikowanym w dn. 20 kwietnia 2020 r. obwieszczeniem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia polegającego na udostępnianiu i wydobywaniu węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec” oraz otrzymanym przez Państwa pismem inwestora – BAPRO sp. z o.o. z dn. 20 kwietnia 2020 r. wyjaśniamy, co następuje:

1. Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla planowanej kopalni nie może nastąpić w trakcie ogłoszonego Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn. 20 marca 2020 r. stanu epidemii.

Zgodnie z art. 15zzs ust. 1 pkt 6 w zw. z ust. 9 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: specustawa COVID-19), RDOŚ w Katowicach nie może aktualnie wydać decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, zaś określony w obwieszczeniu termin na ustosunkowanie się do zebranego materiału dowodowego z mocy prawa nie rozpoczął biegu.

Wskazane powyżej przepisy specustawy COVID-19 stanowią, że w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach administracyjnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres. Ponadto, art. 15zzs ust. 9 specustawy COVID-19 wskazuje, że w okresie tym organ może wydać odpowiednio decyzję w całości uwzględniającą żądanie strony lub uczestnika postępowania.

Nie budzi wątpliwości, że ustawodawca dopuścił możliwość wydania jedynie takich decyzji, które zgodne są z wolą wszystkich stron i uczestników postępowania. A contrario nie jest dopuszczalne wydanie decyzji sprzecznej z wolą i interesem którejkolwiek ze stron lub uczestników. Podkreślam, że w przedmiotowym postępowaniu Stowarzyszenie Rybnicki Alarm Smogowy działa jako uczestnik na prawach strony i domaga się wydania przez RDOŚ decyzji o odmowie zgody na realizację przedsięwzięcia.

Powyższe stanowisko potwierdzone jest poglądem prezentowanym w doktrynie: nawet jeżeli uzna się, że podczas stanu epidemii dozwolone jest wydawanie decyzji w postępowaniu wszczętym na wniosek, należy także założyć, że chodzi tu o decyzję zgodną z wolą wszystkich stron postępowania (…) Można dokonać obwieszczenia informującego o czynnościach organu, nie można natomiast w nim określić terminu na dokonanie czynności przez strony, ew. można wskazać termin z zastrzeżeniem, że rozpocznie on swój bieg po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19.

2. Planowana inwestycja będzie powodować znaczące, negatywne oddziaływanie na środowisko, w szczególności na stosunki wodne.

Na potrzeby toczącego się postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Stowarzyszenie Rybnicki Alarm Smogowy uzyskało dwie obszerne opinie naukowe autorstwa specjalistów z zakresu hydrologii i hydrogeologii – dr inż. Adama Jarząbka oraz dr Sylwestra Kraśnickiego, które załączamy do niniejszego pisma. Wskazano w nich bardzo szkodliwe oddziaływanie planowanej kopalni na wody podziemne i powierzchniowe, w tym między innymi ogromne przekształcenia terenu złoża „Paruszowiec” na obszarze Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, skutkujące znacznymi zniszczeniami przyrodniczymi.

3. Uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie umożliwi BAPRO sp. z o.o. występowania z roszczeniami odszkodowawczymi względem miasta

W chwili obecnej Inwestor nie posiada żadnej z decyzji administracyjnych wymaganych do rozpoczęcia działalności wydobywczej (w szczególności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz koncesji na wydobywanie kopalin) oraz według naszej wiedzy nie jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonych na obszarze objętych projektem planu. Tymczasem zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej: u.p.z.p.) roszczenia wynikające z uchwalenia lub zmiany planu miejscowego, które uniemożliwia korzystanie z nieruchomości w dotychczasowy sposób lub zgodnie z jego dotychczasowym przeznaczeniem przysługują wyłącznie właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, a ponadto obejmują wyłącznie odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę (nie zaś zaspokojenia szkód hipotetycznych, polegających na utraconych korzyściach) lub roszczenie wykupienia nieruchomości.

4. Wbrew twierdzeniom BAPRO sp. z o.o. projekt planu miejscowego nie narusza postanowień obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz nie jest sprzeczny z zasadą racjonalnej gospodarki złożami kopalin.

Nie jest prawdą, jakoby procedowany projekt planu miejscowego był sprzeczny z zapisami studium. Studium ze swojej natury jest aktem o większym stopniu ogólności, przyjętym dla całego obszaru miasta, natomiast jego zapisy ulegają doprecyzowaniu w treści planu miejscowego. Wyłączenie działalności związanej z wydobyciem kopalin oraz zakaz realizacji przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko na terenie objętym planem nie są sprzeczne z postanowieniami studium, ponieważ plan nadal przewiduje na tych terenach prowadzenie działalności przemysłowej,zgodnie z zapisami studium i jedynie zawęża zakres wymienionych tam rodzajów działalności.

Naruszeniem treści studium byłoby określenie przeznaczenia terenu w sposób odmienny od studium, np. przeznaczenie pod zabudowę mieszkaniową terenu oznaczonego w studium jako przemysłowy.

Odnosząc się do zasady racjonalnego gospodarowania złożami, wyrażonej w art. 125 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, należy podkreślić, że zasada ta nie ma charakteru bezwzględnie wiążącego i należy ją rozpatrywać w kontekście innych zasad obowiązujących w ochronie środowiska oraz konieczności ochrony innych elementów środowiska naturalnego, w tym klimatu, krajobrazu, powietrza, powierzchni ziemi, wody i pozostałych elementów różnorodności biologicznej, a także zdrowia i życia ludzi. W szczególności trzeba mieć na uwadze zasadę kompleksowości ochrony środowiska wyrażoną w art. 5 Prawa ochrony środowiska: Ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów. Ponadto, treść projektu miejscowego planu nie jest sprzeczna z zasadą racjonalnego gospodarowania złożami, ponieważ nie uniemożliwia przyszłej eksploatacji złoża „Paruszowiec”, w szczególności przy zastosowaniu innych niż proponowana, bardziej przyjaznych środowisku metod, które mogą pojawić się wraz z rozwojem naukowym i technicznym (np. podziemne zgazowanie węgla). Warto również podkreślić za wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dn. 5 listopada 2019 r.4, że ochrona udokumentowanych złóż kopalin przewidziana w art. 95 ust. 1 p.g.g. Nie oznacza obowiązku kształtowania miejscowej polityki przestrzennej w taki sposób, aby umożliwić natychmiastową eksploatację złoża, a jedynie nakłada na podmiot dysponujący władztwem planistycznym wymóg takiego kształtowania podejmowanych aktów planistycznych, by zapewnić ewentualną możliwość jego eksploatacji, gdy zajdzie taka potrzeba.

Ponadto należy wskazać, że wydobycie węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec” nie zostało wymienione jako inwestycja celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, a tylko w takim przypadku jej ujęcie w planie miejscowym stanowiłoby obowiązek gminy zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 4b u.p.z.p.

5. Wydobycie węgla kamiennego ze złoża „Paruszowiec” nie jest uzasadnione ekonomicznie, nie wpłynie pozytywnie na rozwój miasta oraz jest sprzeczne z unijną polityką klimatyczną.

Już w Programie dla sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce ze stycznia 2018 roku wskazano, że wobec nieuniknionego spadku udziału węgla w pozostałych segmentach rynku węgla energetycznego – poza energetyką zawodową, wielkość popytu krajowego na węgiel będzie uzależniona od modelu rozwoju sektora energetyki zawodowej i procesu konsolidacji sektora energetycznego. Rozwój rynku dla węgla energetycznego w Polsce mógłby nastąpić wyłącznie przy poparciu bardzo dużymi nakładami finansowymi dla sfinalizowania budowanych i planowanych inwestycji w nowe jednostki węglowe w energetyce zawodowej. Nawet realizacja scenariusza referencyjnego – utrzymania aktualnego poziomu zapotrzebowania na surowiec - będzie wymagała wsparcia rządu. Natomiast w najbardziej prawdopodobnym scenariuszu niskim (przygotowanym przed ogłoszeniem nowej polityki klimatycznej przez Unię Europejską) przewidywano ograniczenie użytkowania węgla kamiennego ogółem w gospodarce krajowej do 2030 roku o blisko ¼ w stosunku do roku 2015.

W ostatnich miesiącach media branżowe regularnie informują o milionach ton niewykorzystanego węgla kamiennego gromadzonych przy kopalniach, spadającym wydobyciu oraz o pogłębiającym się kryzysie polskiego górnictwa węgla kamiennego. Na początku 2020 r. podjęto decyzję o odstąpieniu od budowy elektrowni Ostrołęka C – ostatniego planowanego w Polsce dużego bloku energetycznego zasilanego węglem kamiennym. Od 2021 roku planowane jest wygaszanie Elektrowni Rybnik, której ostatnie bloki mają pracować do roku 2038.

Polityka klimatyczna UE przewiduje osiągnięcie pełnej neutralności klimatycznej do roku 2050, co oznacza konieczność szybkiego odejścia od spalania paliw kopalnych w produkcji energii, w pierwszym rzędzie węgla kamiennego i brunatnego. Wbrew twierdzeniom BAPRO sp. z o.o. szczególna sytuacja, w jakiej się znaleźliśmy, tj. stan epidemii COVID-19 oraz przewidywany po jego zakończeniu kryzys gospodarczy, nie uzasadnia realizacji nowej kopalni węgla kamiennego. Wręcz przeciwnie, bardzo prawdopodobne wydaje się być ograniczenie zużycia energii, a tym samym jeszcze większe zmniejszenie zapotrzebowania na węgiel energetyczny.

Trwająca epidemia, a jednocześnie towarzysząca jej katastrofalna susza będąca następstwem globalnych zmian klimatu spowodowanych w dużej mierze spalaniem węgla, powinny jeszcze bardziej uświadomić nam konieczność szybkiego przejścia na nowy, zrównoważony i przyjazny środowisku oraz ludziom model rozwoju, oparty na odnawialnych źródłach energii.

W związku z powyższym nie sposób dopatrywać się w planowanej kopalni szansy na rozwój miasta i regionu, wręcz przeciwnie może ona doprowadzić jedynie do jego degradacji, zarówno w sferze ekonomicznej, jak i społecznej.

Pragniemy również zdementować twierdzenia inwestora, jakoby obecnym trendem ekologicznym była realizacja projektów z zakresu gazyfikacji węgla przed jego spalaniem. Pojęcie czystego węgla czy czystych technologii węglowych to oksymoron. Zgazowanie węgla wciąż wiąże się z jego spalaniem, a zatem pociąga za sobą emisję gazów cieplarnianych, w szczególności dwutlenku węgla. Rzeczywista czysta technologia węglowa musiałaby się wiązać z wychwytem gazów cieplarnianych, jednakże takie rozwiązania nie są obecnie dostępne na dużą skalę. Ponadto, nawet one nie eliminują bardzo szkodliwego oddziaływania na środowisko działalności wydobywczej. Prezentowane działania nie są zatem ekologiczne w rozumieniu przyjazności dla środowiska naturalnego oraz nie są zgodne z polityką klimatyczną UE.

W związku z powyższym prosimy o oddanie głosu zgodnego z wolą mieszkańców miasta, gwarantującego rozwój Rybnika jako nowoczesnego, czystego miasta przyjaznego ludziom i środowisku. Doceniając wielką rolę górnictwa węgla kamiennego w historii naszego miasta i regionu należy jednoznacznie stwierdzić, że era tego rodzaju działalności już się skończyła. U progu lat dwudziestych XXI wieku, w dobie wielkich wyzwań, jakie stawia przed nami trwająca epidemia COVID-19, a tym bardziej kryzys związany z pogłębiającymi się, globalnymi zmianami klimatu, należy zdecydowanie sprzeciwić się realizacji inwestycji tak szkodliwych pod względem społecznym, zdrowotnym, środowiskowym, jak również ekonomicznym.