Dyskusja o smogu: boję się, że uchwała sejmiku będzie miała „wyrwane kły”

Debata „Czy Rybnik ma szansę wygrać walkę ze smogiem” odbywała się w ramach Projektu Rybnik 2030. Łukasz Kłosek (moderator dyskusji) zaprosił czterech ekspertów:

- Patryka Białasa - Park Naukowo - Technologiczny Euro - Centrum Sp. z o.o. w Katowicach, Katowicki Alarm Smogowy;
- Jacka Chołuja - główny specjalista ds. niskiej emisji Urzędu Miasta Rybnika,
- Emila Nagalewskiego – koordynator rybnickiego projektu Wyjście Smoga,
- Wojciecha Tesarczyka – specjalista od nowych technologii i energii odnawialnej.

>>Dyskutowali w bibliotece o smogu - zdjęcia<<

O czym mówili goście spotkania?

Emil Nagalewski: wydaje mi się, że pytanie: „czy Rybnik ma szansę wygrać ze smogiem” jest niewłaściwe. My jesteśmy skazani na zwycięstwo z prostego powodu. Będzie rosła presja społeczna, będzie rosła presja instytucji europejskich i tę walkę wygramy, to nie jest pytanie czy, ale kiedy?

Czy problem smogu to specyficzny problem Rybnika? Nie, Polska znajduje się w specyficznej sytuacji, która negatywnie wyróżnia się na tle Europy. To skutek wieloletnich zaniedbań. Od kilku miesięcy zauważamy też nowe zjawisko, które nazwano „przekroczeniem masy krytycznej”, czyli przekroczenia cierpliwości społeczeństwa. Ludzie mają dosyć, dlatego powstały różnego rodzaju alarmy smogowe, a media piszą o zanieczyszczeniach częściej niż zwykle.

Na czym się skupić, by rozwiązać problem niskiej emisji? Przede wszystkim trzeba zacząć od informowania ludzi o bieżących zanieczyszczeniach. Tylko świadomi mieszkańcy naszego miasta będą w stanie zaakceptować zmiany związane z ogrzewaniem mieszkań. Edukacja to jednak nie wszystko, skoro ona nie do końca się sprawdza, to potrzebne są regulacje. Wiele nadziei pokładamy w uchwale Sejmiku Wojewódzkiego - w uchwale antysmogowej. Miała się pojawić w pierwszym kwartale tego roku, ale jeszcze to nie nastąpiło.

Jacek Chołuj: od strony prawa za jakość powietrza odpowiada Marszałek Województwa Śląskiego. W 2015 roku weszła tzw. ustawa smogowa, dzięki niej samorząd – urząd marszałkowski może ustalić jakość spalanych paliw. Z tego co wiem, to trwają prace nad uchwałą. Nastąpi to pod koniec roku, albo w 2017.

Nie mamy obecnie żadnych aktów prawnych określających jakość paliwa. Na dzień dzisiejszy muł, flot zaliczane są jako paliwa, które można spalić w kotłach. Nie mogą być nałożone kary, ani inne restrykcje. Straż miejska może jednak kontrolować czy ktoś pali śmieci. Niestety prawo jest nagminnie łamane. W tamtym roku od października było 398 interwencji, gdzie nałożono 12 mandatów i 22 upomnień. Wg mnie to duża liczba, nawet spalenie kilku plastikowych butelek powoduje zatrucie i zanieczyszczenie naszego środowiska.

Z badań WFOŚ wynika, że gospodarstwa domowe są przyczyną niskiej emisji w sezonie grzewczym – produkują 3 razy więcej zanieczyszczeń niż zakłady przemysłowe. Nasze miasto nie ma aktów prawnych mogących przyczynić się do poprawy jakości powietrza. Rybnik jak i pozostałe gminy Subregionu Zachodniego są zgodne w swoich postulatach do Urzędu Marszałkowskiego – chcą ograniczenia stosowania paliw m.in. mułów i flotu. Wiele gmin zwróciło uwagę by dopuścić stosowanie kotłów minimum klasy 3, my postulujemy jeszcze za piecami bez rusztu dodatkowego. 

Piotr Kuczera, prezydent Rybnika: nie jesteśmy samotną wyspą, gdzie żyją i kopcą ludzie. Trzeba działać wspólnie, a Rybnik jest postrzegany jako miasto które ma i chce być liderem, na pewno te działania animuje. Mobilizujemy kolegów z subregionu aby ten zespół działał prężnie.

Uważam, że czynnik edukacyjny, który cały czas się tutaj przejawia jest podstawowy. Muszę powiedzieć, że samorządy będą oczekiwały rozwiązań ogólnopaństwowych, a przynajmniej na poziomie województwa śląskiego. Bez tego żadna gmina sobie nie poradzi.

Wojciech Tesarczyk: pewnie, że odnawialne źródła energii nie rozwiążą problemów, ale są jedną z dróg by poprawić jakość naszego życia. Mamy 82,5 mld euro do dyspozycji, które mamy wykorzystać 2020 roku, z czego 23 mld euro przeznaczone jest na walkę z niską emisją. Grzechem byłoby z nich nie skorzystać i zrobić czegoś ze środowiskiem.

Bardzo często mówi się, że nie stać nas na wprowadzenie OZE. Nikt nie bierze pod uwagę tego, że żyjemy w zanieczyszczonym środowisku, a to niesie ze sobą liczne schorzenia, generowanie zwolnień lekarskich, inwestycje w zabiegi onkologiczne. To niewymierne koszty.

W ostatnim czasie wykonywaliśmy kilka planów gospodarki niskoemisyjnej dla sąsiednich gmin: Jejkowic; Kuźni Raciborskiej, Rydułtów. Proszę sobie wyobrazić, że w ramach ankiet pytaliśmy respondentów: „gdyby Państwo otrzymali 50-procentową dotację do wymiany kotła, to czy zdecydowali się na ten krok?”. 1 osoba z 10 powiedziała, że „tak”, 2 oznajmiły „nie wiem”, a 7 - „nie, bo będzie trzeba palić dobry pod względem jakości i drogi węgiel”. Dopóki będziemy mieli takie nastawienie, to spotkamy się tutaj i za 10 lat.

Patryk Białas: moim zdaniem nie ma ważniejszej sprawy niż walka o czyste powietrze, walczymy o przyszłość naszych dzieci. W tej walce każdy ma jakieś zadanie i niech robi to, co do niego należy. Spotkaliśmy się z panem Marszałkiem, który zadeklarował, że uchwała będzie podjęta szybko.

W międzyczasie Urząd Marszałkowski zwrócił się do gmin z ankietą, co należy uwzględnić w uchwale. Po naciskach i ponagleniach jedynie 2/3 gmin odpowiedziała na apel pana marszałka. Rybnik znalazł się w tym elitarnym gronie, które nawiązało korespondencję. Niestety, większość gmin nie jest świadoma problemu i nie wyraża zainteresowania walka z niską emisją. 

Jako Katowicki Alarm Smogowy zaapelowaliśmy do pana marszałka, że nie mamy nic do spalania węgla, ale jesteśmy przeciwko śmieciom takim jak muły czy floty - to jest największy truciciel. Chcemy, żeby były to kotły 3 generacji – nie są za drogie, a posiadają automatyczny podajnik. Zaproponowaliśmy również okres przejściowy by od 2020 roku uruchomić system dopłat i system sankcji. 

Grzegorz Wolnik – przewodniczący Sejmiku Województwa Śląskiego: Państwo bardzo liczycie na omawianą uchwałę antysmogową, powiem coś niepopularnego, ale prawdziwego. Ja bym na nią nie liczył z jednej prostej przyczyny, ona będzie uchwalona przez polityków, a politycy będą ważyć nie tylko te efekty ekologiczne, ale również ekonomiczne i polityczne.

Jak wszyscy sobie uświadomią, że mieszkają na Śląsku, że jest węgiel, całe lobby energetyczne, to obawiam się, że ta uchwała będzie miała „wyrwane kły”. Od państwa zależy jaka ona będzie, bo ona musi być konsultowana. Jeżeli zauważycie, że jest to bełkot, pustosłowie, zabraknie w niej konkretów – protestujcie, bo tylko tak możecie wesprzeć sejmik.

Już widać, że projekt jest coraz bardziej łagodny. Chciałbym bardzo aby uchwała została wprowadzona w życie. Ona nam nie oczyści powietrza, ale da perspektywę na lepsze jutro. Śledzicie akty prawne oddane do konsultacji. Będę naciskał, by uchwała powstała jak najszybciej.